Interessante weetjes over water

Water is schaars, al ervaren we dat in ons polderland niet altijd zo. We dreigen toch eerder te overstromen?

Tekst: Diewke de Haen

De hoeveelheid vers, zoet water is beperkt en de vraag groeit geleidelijk aan boven het aanbod uit. Doordat vraag en aanbod ongelijk verdeeld zijn, valt dat ons echter niet zo op. Slechts een klein gedeelte van de waterconsumptie is huishoudelijk: het leidingwater dat we per persoon in Nederland verbruiken is gemiddeld 120 liter per persoon per dag. Dat lijkt veel (dat is het ook, als je het internationaal vergelijkt), maar het is niets in vergelijking met de hoeveelheid water die is gemoeid met de tas vol boodschappen die je dagelijks of wekelijks haalt. Een liter bier? Dat kost 300 liter water. Een kilo rijst? Maar liefst 2500 liter water. Een kilo brood? 1600 liter water. Een liter melk? 1000 liter water. Een kilo rundvlees? 15.400 (vijftienduizendvierhonderd!) liter water.

En veel boodschappen, maar ook consumentengoederen zoals spijkerbroeken en computers, worden geproduceerd in landen die hun watervoorraden gestaag zien dalen. Deze landen exporteren in feite het hun beschikbare water. Meren en rivieren drogen op, watervoorraden raken vervuild en diersoorten sterven uit: een angstaanjagend maar bijzonder reëel vooruitzicht.

Wat kunnen we daaraan doen?

De belangrijkste stap is bewustwording, denken ook de internationale partners achter waterfootprint.org en watervoetafdruk.org, waaronder het ministerie van Infrastructuur en Milieu, de universiteit Twente en het Wereldnatuurfonds. Op deze sites kun je zelf berekenen wat de voetafdruk is van je waterverbruik. Realiseer je je dat een kopje koffie 140 liter water kost? En dat als je een katoenen shirt koopt (biologisch katoen, lekker eco), dat daarmee 2700 liter water is gemoeid?

Gelukkig zijn er alternatieven. Van bamboe en hennep bijvoorbeeld zijn ook mooie shirts te produceren en dat kost minder water. Hergebruik, upcyclen en repareren van spullen die je al hebt is natuurlijk nog beter. Kortom: de keuzes die je maakt in de winkel of webshop hebben gevolgen voor je watervoetafdruk. Door vaker de milieuvriendelijke optie te kiezen en bewuster te consumeren heb je een positieve invloed op het milieu en op de leefomgeving van ‘water-exporterende‘ landen. Geen slechte deal, toch?

Schoon water uit de kraan

Enne, het is dus beter om bier te drinken dan melk. Voor wat betreft het waterverbruik in elk geval wel, alhoewel water of thee het natuurlijk weer beter doen dan bier. Met ons goed gezuiverde kraanwater is immers niks mis, toch? Want, terug naar ons huishoudelijk gebruik van water; ook daar valt nog wel wat over te zeggen.

In Nederland stoppen we ten slotte veel energie in de zuivering van het kraanwater. Al het water dat ons huis binnenkomt wordt volgens strenge regels gezuiverd (op 66 afzonderlijke standaarden, zoals het leidingwaterbedrijf ons vertelt).

Uiteindelijk kun je natuurlijk al het water zuiveren (ook zout water), maar soms zijn de kosten te hoog. Het zuiveren van zout water bijvoorbeeld kost veel energie, ook een kostbaar goed. De kosten wegen dan niet op tegen de baten. Ook de Nederlandse leidingwaterbedrijven zien zich geconfronteerd met dit soort afwegingen. Nederlands kraanwater is dan ook schoon, maar het kan nog schoner.

Een kilo rundvlees kost 15.400 liter water.

Vervuiling van grondwater

Uit onderzoek van het RIVM uit 2013 bleek dat er zeer lage concentraties van cosmetica-, medicijn- en insecticidenresten in het leidingwater kunnen zitten. Het Nederlandse leidingwater komt deels uit grond- en deels uit oppervlaktewater. Doordat afvalstoffen vanuit rioleringen en landbouw hun weg naar het oppervlaktewater vinden, komen deze stoffen in het water terecht. Deze stoffen kunnen via membraanfiltratie en andere technieken uit het drinkwater worden gezuiverd, maar dit is kostbaar. Bovendien geeft het RIVM aan dat de aanwezigheid van deze stoffen geen directe gevolgen heeft voor de volksgezondheid omdat de concentraties in het leidingwater daarvoor te laag zijn. Maar dat het gevolgen heeft voor het milieu in het oppervlaktewater is duidelijk. Medicijnresten in het oppervlaktewater hebben gevolgen voor de gezondheid van vissen bijvoorbeeld. Bovendien dragen resten antibiotica uit de veeteelt mogelijk bij aan antibioticaresistentie. Doordat antibiotica uit de landbouw via de mest in het oppervlaktewater terecht komt, ontstaan er steeds meer antibioticaresistente bacteriën. Zwemmen in dit water wordt daardoor mogelijk een risico.

Dus hoe voorkomen we dan niet alleen dat we interen op de gezonde watervoorraden van andere landen, maar ook dat onze eigen watervoorraden vervuild raken? Hoe gaan we op een gezonde manier om met water? Naast bewustzijn van het eigen gebruik (niet alleen huishoudelijk, maar ook via consumentengoederen en boodschappen) is het goed voorzichtig te zijn met stoffen die in het oppervlakte- of grondwater terecht komen. Denk daarbij aan bestrijdingsmiddelen en schoonmaakproducten die je gebruikt in huis, in de tuin, op de boot of op de camping. Spoel overgebleven medicijnen niet door de gootsteen of de wc maar breng ze terug naar de apotheek. Daarnaast moeten de industrieën die deze vervuiling mee veroorzaken aan de bak: het gaat dan bijvoorbeeld om ziekenhuizen en veeteeltbedrijven.

Wc doorspoelen met drinkwater?

Maar het zou toch ook niet slecht zijn als we die dure, zorgvuldige waterzuivering slechts inzetten waarvoor die echt nodig is: om te kunnen drinken en om mee te koken en vooruit, om mee te douchen. En moeten we niet ook eens serieus gaan kijken naar grijswatersystemen voor de auto, de planten en de wc?