Voedselbossen worden niet voor niets herstellende landbouw genoemd… Fransjan de Waard van de Stichting Voedselbosbouw leidt samen met Renée Zijlstra tijdens de BD/Demeter conferentie eind vorig jaar, de werkgroep Voedselbos: een optie voor boeren? De Waard is koploper en ongegeneerd aanjager van de agrarische nieuwkomer voedselbossen. Wanneer De Waard een afbeelding projecteert van de bosanemoon, klinkt er gefluister onder de toehoorders. “Ja, dit plantje groeit alleen op gezonde grond”, bevestigt De Waard. Centraal stond de vraag of voedselbossen een reële optie zijn voor boeren en hoe je er een eerlijk inkomen uit kunt halen? Als het aan de Stichting Voedselbosbouw ligt, gooien flink wat agrariërs vandaag nog de ploeg om. In de grote zaal van de  Mauritskazerne bij station Ede-Wageningen heeft zich een gemêleerd gezelschap verzameld in de grote zaal. Onder hen bevinden zich akkerbouwers, grootgrondbezitters en geïnteresseerden, waaronder vrijeschoolleraar Martin Stoop. Met de pensioengerechtigde leeftijd in het vooruitzicht verkent hij de mogelijkheden om te wonen in een voedselbos. Naast zijn vrijeschool lerarenopleiding, deed hij ooit de Warmonderhof. “Het werken in de natuur heeft mij als leraar indertijd goed gedaan! Ik heb nooit een burnout gehad.”

Miljoenen

De Stichting Voedselbosbouw richt vooralsnog de pijlen op boeren, landgoedeigenaren en gemeenten, niet op particuliere initiatieven.

“Met de aanleg van een voedselbos op agrarische grond is op termijn echt duurzame winst te boeken”, verzekert De Waard. Circa dertig partijen, waaronder overheden, beleidsmakers en faciliterende partijen, ondertekenden dan ook de Green Deal Voedselbossen. “Daarin is afgesproken dat we samen optrekken om het aantal voedselbossen flink te vergroten”, meldt Renée Zijlstra. “Een voedselbos is als gevolg van de Green Deal Voedselbossen bovendien officieel een vorm van landbouw.” Vanuit de betrokken partijen mag dan ook best wat ambitieuzer worden meegewerkt, vindt De Waard. “Vooralsnog wordt alles vergeleken met een akker. Daar moet alsmaar wat Ìn, anders komt er ook niets uit. Dat is anders in een bos met meerjarigen zoals de aardpeer of asperge. Die halen, zoals ze dat al miljoenen jaren doen, alles wat ze nodig hebben uit de lucht en worden steeds rijker.”

Voorbeelden

Het huidige fenomeen voedselbos vindt zijn oorsprong  in de permacultuur, waar een uitgebalanceerde mix van gewassen elkaar helpt groeien en bloeien. Een plek waar je het jaar rond vruchten kunt oogsten, zoals kiwibessen en kweeperen, kastanjes, zaden, paddenstoelen en bladgroente. Een voedselbos bedruipt zichzelf als het goed functioneert. Het zijn met andere woorden geen appel- en perenboomgaard of een moestuin, die onderhoud vergen. Momenteel wordt officieel op ongeveer negentien plekken in ons land hard gewerkt aan voedselbossen. Daarnaast zijn er allerlei initiatieven. Of die daadwerkelijk uitgroeien tot voedselbossen zal de tijd leren, meent De Waard. “Waren we maar tien jaar eerder gestart, dan had ik nu meer voorbeelden. Voedselbossen zijn werkelijk in staat die uitgeputte akkers te reanimeren. De els bijvoorbeeld gedijt onder ruwe omstandigheden en is een stikstofvanger.”

Aanbod voor agrariërs

Gaandeweg ontwikkelde De Waard een format op twintig hectare voedselbos in Schijndel. Met ongeveer dertien soorten bomen en planten in minimaal vier zogenoemde vegetatielagen, zijn de prognoses veelbelovend: een hectare voedselbos kan drieduizend euro opbrengen. Voedselbossen brengen bovendien biodiversiteit terug in het landschap. Van hoge kruinbomen, de motor van een voedselbos, tot struikgewas, eetbare varens en schimmels. Ook hoeft er geen extra energie in. Vanuit de Stichting Voedselbosbouw ligt er een aanbod voor boeren met meer dan vijf hectare land. “Dat hoeft niet eens het beste stuk van je grond te zijn. Het komt goed!”, aldus De Waard. Agrariërs kunnen onder meer rekenen op een kosteloos ontwerp en begeleiding. Daarnaast wordt meegedacht over afzetmogelijkheden. Denk aan restaurants op zoek naar bijzondere groente. De Waard: “De akeba bijvoorbeeld met zín zoete vanillesmaak, kun je zo uitlepelen. Of de Japanse gember die net iets milder van smaak is, dan de gember die wij kennen.” Eigentijdse voedselbossen, in combinatie met tiny houses, kunnen zich bij uitstek ontwikkelen tot multifunctionele locaties. De productie van voedsel laat zich goed combineren met educatie en recreatie. Plekken waar mens en natuur zich kunnen verzoenen. Wie nu begint met de aanleg van een voedselbos, moet rekenen op een fikse overgangsperiode. De eerste zes jaar levert een voedselbos nog niets op. Er is dan ook een omschakelfonds. “We hebben al veel reacties van boeren”, besluit De Waard. “Of ze allemaal in aanmerking komen voor een voedselbos of ingaan op ons aanbod? Ik hoop het.” En vrijeschoolleraar Martin Stoop? “Ik ga voorlopig door met lesgeven, ondertussen zoek ik verder. Het was een leerzame dag.”

Wie is wie

Fransjan de Waard is bestuurslid van de Stichting Voedselbosbouw Nederland. Hij nam het concept van productieve polyculturen mee vanuit de tropische bosbouw, schreef erover en zette zo de Nederlandse voedselbossen mede op de kaart.

Renée Zijlstra is coördinator Green Deal Voedselbossen in opdracht van het ministerie van LNV. Heeft u vragen over de green deal Voedselbossen of zou u als partner van de green deal willen meedenken en/of -doen? Neem dan contact op met de coördinatoren van de green deal: Renée Zijlstra, Erik Verhallen en Klarien Klingen via

info@greendealvoedselbossen.nl.

greendealvoedselbossen.nl

Wat is een voedselbos?

Een voedselbos is een door mensen ontworpen productief ecosysteem naar het voorbeeld

van een natuurlijk bos, met een hoge diversiteit aan meerjarige en/of houtige soorten,

waarvan delen zoals vruchten, zaden, bladeren stengels voor de mens als voedsel dienen.

Definitie: Green Deal Voedselbossen