Mijn kracht als Colombiaanse Nederlander

Zijn afkomst loopt als een rode draad door zijn leven. Wie naar de muziek van Tico Pierhagen (1975) luistert, herkent dat direct. Zijn instrumentale werk is doordrenkt van vrolijke, stuwende en opzwepende Zuid-Amerikaanse ritmes en patronen, gecombineerd met Europese klassieke harmonieën en melodieën. De pianist en producer is geboren in Pasto, Colombia maar groeide op in Nederland, waar hij toegepaste compositie studeerde aan de HKU. Hij behaalde een master piano in Portsmouth Engeland en hij specialiseerde zich verder in world en latin jazz aan Artez in Rotterdam. Op latere leeftijd besefte Pierhagen hoe zeer zijn Colombiaanse roots zijn verankerd in zijn muziek. Tegelijkertijd is hij dankbaar dat hij een veilig en stabiel bestaan heeft kunnen opbouwen bij zijn adoptiegezin in Nederland, waar hij als dreumes terechtkwam.

Klassieke invloeden en James Brown

Als zesjarige begon hij met spelen en kreeg een klassieke basis. In zijn muziek, die hij brengt met zijn kwintet Tico y Aguabajo, vloeien zijn werelden meestal samen, maar op zijn nieuwste projecten is het contrast tussen die twee werelden juist opvallend groot. Cascada Quieta, dat eind maart op vinyl is verschenen, ontstond tijdens de pandemie. Het ademt verstilling en bevat een onderhuidse gelaagdheid, gebaseerd op klassieke invloeden en patronen. En opvallend, de pianist liet het ritme volledig los.

Op het nog te verschijnen Danzando (Zennez Records), staan uitbundige funky grooves centraal, geïnspireerd door James Brown en saxofonist Maceo Parker, gecombineerd met dansbare en complexe Colombiaanse ritmiek, zoals cumbia. Cumbia is gebaseerd op een mix van Spaanse en Afrikaanse muziek en dans die van oudsher door slaven overwaaide. Het zijn uitbundige, vrolijke korte stukken die geschikt zijn voor festivals.

Bewegen en stilstaan

Omdat Pierhagen tijdens de pandemie niet naar zijn vaderland kon afreizen om met zijn lokale band studio-opnamen te maken, besloot hij om van Cascada Quieta een Nederlandse productie te maken. “De verstilling van die periode door het gebrek aan applaus, klanken en samen musiceren, raakte me zodanig, dat ik in de minimal music van onder andere Steve Reich ben gedoken. Ook de Zweedse jazzpianist en componist Lars Jansson inspireerde enorm. Ik wilde dit keer geen stuk laten ontstaan, maar echt composities vormgeven vanuit mijn opgedane harmonieleer, gecombineerd met verschuivende, repeterende patronen. Die patronen hebben soms slechts één enkele noot verschil, waardoor er een kleur bijkomt of weggelaten wordt. Hier overheen bedacht ik melodieën en dat ben ik gaan bestuderen. Dat was een hele andere, leerzame werkwijze dan ik gewend was.”

De wereld van Pierhagen leek, zoals voor velen, tijdens en kort na de pandemie op een bevroren waterval (Cascada Quieta); een verstilling aan de oppervlakte met daar onder een glasheldere en krachtige stroom vallend water. In beweging zijn en toch stilstaan. “Voor mij kwam dat bruisende water bovendrijven en dat inspireerde en resulteerde in vijf nieuwe stukken, opgenomen met mijn Nederlandse band bestaande uit Efraim Trujillo (saxofoon), Frans Cornelissen (trombone), Dave Breidenbach (bas) en Enrique Firpi (drums).”

Het afgelopen jaar is de pianist twee keer terug geweest om met zijn Colombiaanse muzikanten een aantal nieuwe stukken voor Danzando op te nemen. Ook de Nederlandse bezetting zal te horen zijn op de plaat. Pierhagen werkt alweer 15 jaar samen met diverse Zuid-Amerikaanse musici. Sommigen van hen, zoals bassist José Juvinao en drummer Juan Guillermo die op de plaat meespelen, zijn uitgegroeid tot beroemdheden in hun eigen land.

Familie

In 2008 bezocht Pierhagen voor het eerst zijn vaderland om de muziek en cultuur beter te leren kennen. Het veranderde zijn leven. “Ik was eigenlijk niet op zoek naar mijn familie. Op aandringen van een reisgenoot bezocht ik het weeshuis in hoofdstad Bogota. Er bleken dozen met foto’s en briefcorrespondenties tussen het tehuis en mijn Nederlandse moeder te zijn.” Pierhagen pauzeert even en zegt vervolgens: “Mijn biologische moeder bleek helemaal geen kunstenares te zijn en mijn vader geen advocaat, het beeld dat ik van hen had meegekregen. En ik was niet geboren in Bogota, maar in het afgelegen Pasto. Mijn reisgenoot was zo nieuwsgierig, ook naar de plek – en ik inmiddels ook -, dat we besloten om per vliegtuig de Andes over te steken en naar mijn familie op zoek te gaan,” vertelt de pianist.

In Pasto klopte Pierhagen aan bij de kinderbescherming en die vond na wat spitten in bijna vergaan papierwerk wat aanknopingspunten. De ambtenaar pleegde wat telefoontjes, sprak een voicemail in en toen stond er een paar uur later een echtpaar voor de deur. Het waren een oom en tante van de pianist. “Ze hadden heel toevallig een week voor mijn komst een oud fotoalbum doorgebladerd waar een foto van mij als baby in stond. Mijn oom had gekscherend gezegd dat ik ergens moest rondlopen in Nederland en wellicht zou ik een keer opduiken. Prompt een week later hoorde mijn tante het voicemailbericht dat ik familie zocht. Zonder die foto had mijn tante die het bericht had gehoord, mogelijk nooit van mijn bestaan geweten.” Dit was het begin van intense familieontmoetingen, waarbij het opmerkelijke was dat Pierhagen zijn bloedverwanten vond op de sterfdag van zijn moeder, die tien jaar daarvoor was overleden.

Latin

Pierhagen hervond zijn culturele roots en leerde vele uitstekende muzikanten kennen waarmee hij nog steeds veel optreedt. De leegte die hij als jongvolwassene had gevoeld door gebrek aan Zuid-Amerikaanse muziekinvloeden, viel op zijn plek. Pierhagen voelde in Colombia stijlen als salsa, merengue, bachata en son door zijn aderen stromen. Het beïnvloedde zijn spel enorm. Het onafhankelijk met linker- en rechterhand spelen lag nu veel minder op de voorgrond. Focus lag bijvoorbeeld op de beheersing van montunos, een van de bekendste Latijnse pianoprogressies. “In Colombia leerde ik me echt te verdiepen in latin stijlen en ritmiek. Muziek en dans zijn daar ontzettend verweven in het dagelijks leven. Het is overal aanwezig, iedereen speelt wel een instrument.”

Om goed latin te kunnen spelen draait het naast techniek om timing. Om het loslaten van de toetsen op het juiste moment, vertelt de pianist. “Wanneer je een noot loslaat, moet dat perfect samenvallen met het ritme. De beheersing hiervan was voor mij de eerste jaren in Colombia een uitdaging.”

De eerste vijf jaar na de kennismaking met zijn familie en muzikale vrienden, zat Pierhagen op een roze wolk. Hij overwoog om te verhuizen en om in Colombia een muzikaal bestaan op te bouwen, maar realiseerde zich dat dit voor zeer weinigen is weggelegd. Ook veiligheid en de grote armoede spelen een rol. Vijftien jaar later en veel ervaringen rijker, beseft de pianist dat hij niet hoeft te kiezen tussen zijn twee werelden. “Ik ben gaan inzien dat het een kracht is om zowel Colombiaan als Nederlander te zijn. Dat ik in mijn muziek veel kwijt kan over mijn levenservaringen en daarmee heb ik mijn eigen sound gevonden. Het maakt me juist tot wie ik ben.”

Ticopierhagen.com