In zijn bescheiden kantoor, in de achtertuin van de Philharmonie in Essen, vertelt de intendant Prof. Franz Xaver Ohnesorg geanimeerd over het festival terwijl legendarische musici, gevangen in mooi ingelijste foto’s aan de wand, goedkeurend over zijn schouder meekijken. Leonard Bernstein, Sergiu Celibidache met tiener Daniel Barenboim, Gidon Kemer, Dietrich Fischer-Dieskau, Vladimir Horowitz, Isaac Stern… Franz Xaver Ohnesorg verkeert al decennia lang in goed gezelschap. 

Het grootste piano-evenement ter wereld? ‘Ja’, zegt Ohnesorg met een innemende, bijna verontschuldigende glimlach, ‘dat kon ik ook niet vermoeden toen ik hier ruim twintig jaar geleden begon als artistiek leider.’

Verandering

Het is 1988. De grote kolen- en staalcrisis beheerst het Ruhrgebied. Enkele zakenmensen steken de koppen bij elkaar en zetten met de oprichting van Initiativkreis Ruhr een veranderingsproces in gang. Initiativkreis Ruhr is ook nu nog een hecht netwerk van zeventig ondernemingen en instellingen met in totaal 2,25 miljoen werknemers en een omzet van 630 miljard euro in een van de sterkte regio’s in Duitsland. Accenten zijn er op innovatie, onderzoek, energie en logistiek. Veel aandacht is er voor duurzaamheid met InnovationCity Ruhr, onderwijs met TalentMetropole Ruhr en en niet in de laatste plaats: cultuur. Paradepaard is het Klavier-Festival Ruhr.

Het grauwe industriegebied transformeert langzaam maar zeker naar een moderne en trendy cultuurmetropool met 200 musea en tal van schitterende concertlocaties. Fabrieken en hoogovens worden omgebouwd tot culturele en toeristische attracties, er is veel groen en een groot netwerk van fietspaden. Al in 1989 ontstaat uit de Bochumer Klaviersommer het huidige festival, overtuigd als de ondernemers van het eerste uur zijn dat cultuur in tijden van verandering een onmisbaar bindmiddel vormt. Vanaf het begin, en nog altijd, is het klavierfestival het vlaggenschip van Initiativkreis Ruhr.

Goed, maar daarmee bouw je nog niet het grootste piano-evenement in de wereld. Wat is het geheim? ‘Een belangrijk punt: we zijn privaat georganiseerd en ook volledig uit private middelen gefinancierd, geheel in lijn met de idealen van de Initiativkreis. Bovendien ben ik sinds 2005 verantwoordelijk voor zowel het artistieke

als het commerciële deel. Dat betekent dat ik alle conflicten met mezelf moet oplossen.

Ik moet zelf de middelen vinden voor mijn plannen. Dat is een deel van het succes.’

Daarnaast wordt het festival zeer breed gedragen door velen die zich betrokken voelen: Initiativkreis Ruhr en een grote schare Sponsoren, Donatoren, Partner-Stiftungen, Projektförderern en de Verein der Freunde und Förderer des Klavier-Festivals Ruhr. ‘Ik heb hier zoveel sympathieke mensen leren kennen die het festival welwillend en structureel ondersteunen. Die verwennen we graag een beetje, zoals met een exclusief concert bijvoorbeeld door Sir András Schiff voor honderdvijftig gasten in Schloss Gartrop. Het voelt als één grote familie, mensen weten zich gewaardeerd en die betrokkenheid geeft een heel goed gevoel. Succes is een netwerk.’

Continuïteit

En aan de artistieke kant? ‘Een festival is meer dan een reeks mooie concerten. Met een lange termijn planning, continuïteit en visie bouw je een identiteit die mensen doet uitzien naar de volgende editie. En natuurlijk kun je niet zonder charismatische kunstenaars en een fantastisch publiek. Er zijn hier, net als in het Rheinland waar ik ook lang heb gewerkt, zoveel ontvankelijke en nieuwsgierige mensen die naar concerten komen, niet alleen voor de grote namen, maar óók voor de muziek. Mensen hier zijn oprecht, ze hechten minder aan status. Ze komen niet om gezien worden, dat gevoel is in ieder geval niet dominant. En we hebben gelukkig het vertrouwen van het publiek gewonnen, ze weten dat ze niet teleurgesteld gaan zijn.’ 

Maatwerk

Ohnesorg is van huis uit fluitist. ‘Ik wilde niet in het orkest, daar komen eigen ideeën toch vaak op het tweede plan, en ik ging al snel kamermuziek spelen. Zo groeide ook de liefde voor de piano.’ Jaren geleden mocht hij Gidon Kremer helpen zijn kamermuziekfestival in Lockenhaus op te bouwen. ‘Daar heb ik geleerd hoe je spannende en onconventionele programma’s maakt.’ Uit die tijd, begin jaren tachtig, kent hij Sir András Schiff, Krystian Zimerman, Hélène Grimaud, Martha Argerich en Daniel Barenboim, om er maar een paar te noemen. Hij lacht: ‘Sindsdien werken we samen, al hebben we niet het gevoel dat we werken.’ Ohnesorg en zijn staf zijn het hele jaar in de weer. ‘Ja, de programma’s bedenk ik, twee drie jaar vooruit, in direct contact met de musici en in de herfst maken we alles definitief. Dan moet ook de sponsoring worden gedaan. Dat is maatwerk, de sponsor krijgt het concert waar hij graag zijn gasten voor wil uitnodigen. We proberen nu rond de kerst al een vijftiental concerten in de voorverkoop te hebben, want mensen geven graag kaarten cadeau met de feestdagen.’ 

Sleutel 

Een van de belangrijkste doelstellingen is het ondersteunen van jong talent. ‘Ik neem de adviezen over jonge mensen van bijvoorbeeld Argerich, Barenboim of Eschenbach altijd ter harte en we hebben door de jaren met veel jonge pianisten, denk aan Igor Levit, Benjamin Moser en Tamara Stefanovich,  een mooie band opgebouwd.’ 

Dat is ook de formule achter de prijs van het festival? ‘Ja, die geven we elk jaar aan een vooraanstaand kunstenaar als blijk van waardering voor zoveel schitterende concerten en een verrijkend contact. Die pianist wijst dan ook weer een jonge debutant aan.’ Naast die kansen voor jonge talenten is educatie in veel bredere zin een belangrijk element in het festival. ‘Ik begreep nooit waarom de piano bij de muzikale ontwikkeling van kleine kinderen nauwelijks een rol speelt. Het is perfect speelgoed, de toon is kant en klaar, je kunt zelfs meteen al harmonieën spelen. We hebben ons educatieprogramma zorgvuldig opgebouwd met de juiste mensen en nu is het een groot succes. We werken met scholen waar kinderen het hele jaar door muziekles krijgen. In het bijzonder kinderen die niet vanzelf met muziek in aanraking komen en nu ook met kinderen van vluchtelingen die de taal niet spreken. Muziek is daar de sleutel. Dat heb ik van Isaac Stern geleerd. Als je het privilege kent om met wereldberoemde musici en grote talenten te werken, dan moet je ook spiegelbeeldig aan de onderkant van de samenleving mensen helpen. Dat is trouwens waar het uiteindelijk om gaat, ook bij de concerten. Het is mooi te zien hoe de ziel van de mensen wordt bereikt met muziek. Dat is een groot geluk, het doel van de musici en ook ons streven als festival, daarin voelen wij ons zeer verbonden.’ 

www.klavierfestival.de