Stekels met charisma

Een ode aan de egel

Tekst: Frans van der Beek

Het is winter en dat is een zegen voor de egels in Nederland. Ze zijn dan in winterslaap en dus veilig voor het gierende rubber van autobanden die ze plegen te verpletteren. Wie zich verdiept in de egel staat versteld van het effect dat het charmante beestje op de mens heeft. Voor sommigen is het zelfs een obsessie!

Egels stinken en toch kunnen ze zich koesteren in de sympathie van velen. Egels zijn cool. Onverstoorbaar scharrelen ze door de schemering en de nacht op zoek naar een prooi. Ze zijn altijd wel ergens te vinden in de omgeving van mensen. Maar de kwetsbare dieren zijn in gevaar. Er wordt zelfs gevreesd dat de egel binnen afzienbare tijd uit onze tuinen, heggen en bosschages is verdwenen. Een plaats op de rode lijst van bedreigde diersoorten zou terecht zijn. De Zoogdierenvereniging VVZ zou dat toejuichen. De populatie is sinds het begin van deze eeuw gehalveerd. Ook de stichting Egelbescherming luidt de noodklok, en wel voor het eigen bestaan. Wie in deze donkere dagen enkele euro’s kan missen, geeft ze aan die stichting.

De passie voor egels wordt ook duidelijk wanneer diverse opvangcentra in september het jaarlijkse egelweekend organiseren met speurtochten, lezingen en ‘egeltje knutselen’. Dat blijken trekpleisters van jewelste, want de egel spreekt tot de verbeelding. In Engeland werd ooit heftige gestreden door egelredders en vogelliefhebbers. De laatste groep meende dat de egels teveel vogeleieren opvraten en wilde de stekeldieren verdelgen. De egelredders wonnen de ‘battle of the hedgehog’. De grootste egelfan is onmiskenbaar ecoloog Hugh Warwick. Hij schreef een boek over zijn liefde voor de vlooienbal (want ook vlooien zijn verzot op egels) onder de titel ‘Gek op egels’. Een amusant boek van een fanaat, die als student maandenlang optrok met het nachtdier. Om ze te observeren moest hij regen, ontberingen en een verblijf in een klamme caravan trotseren. Hij volgde twaalf exemplaren na hun vrijlating uit een opvangcentrum. Ze kregen elk een eigen naam, want ze bleken over een eigen persoonlijkheid te beschikken. De een was nieuwsgierig, de ander afstandelijk of soms spoorloos op een zwerftocht. Aan het eind van zijn onderzoek was het dozijn gedecimeerd tot vier. De rest was overreden, opgegeten, verdwenen of verhongerd.

Egelopvangers blijken opmerkelijke mensen. Warwick verhaalt van een echtpaar waarbij de vrouw haar man voor de keus stelde: “Egels eruit, of ik eruit.” De egels bleven. In de VS komen egels niet van nature voor en zijn ze geïmporteerd met bijna hysterische gevolgen. Zo zijn er Olympische Spelen voor egels met hardloopbanen en hordelopen. Dat levert op het podium de mooiste, beste en tamste egel op. Het is daar ook een rage om een egel als huisdier te houden, ook al zijn ze niet of nauwelijks aaibaar. Maar wel heel lief.

De egel, de Latijnse naam is Erinaceus Europaeus, is een schemer- en nachtdier. Dan probeert hij zijn voedsel bij elkaar te zoeken. Hiervoor legt hij grote afstanden af, minstens een kilometer per nacht. De egel is een carnivoor, een vleeseter. De egels die overdag gezien worden zijn meestal in nood. De volwassen egel heeft ongeveer 7000 stekels op zijn rug en twee kleine kraaloogjes waar hij overdag nauwelijks iets mee ziet, vandaar zijn nachtelijke leefwijze. De egel is een zoolganger; hij loopt plat op zijn voetjes. Het lijkt dan of hij heel dicht bij de grond zit, maar dit is schijn. De egel houdt bij het voedsel zoeken zijn pootjes wat krom onder zijn lijfje, maar zodra de egel ergens voor weg loopt, komt hij omhoog en staat dan rechtop waardoor hij erg hard kan lopen (bron: egelbescherming.nl).

[box title=”Gedicht” bg_color=”#83a834″ align=”center” text_color=”#ffffff”]Ik ben gek op egels
En daarom wil ik zeggen
Dat ik me er over verbaas
Dat ze er nog zijn.
Want iedere ochtend als ik op pad ga
En dat is geen kleine afstand,
Zijn egels het enige dat ik zie,
Verpletterd. En dood. En plat.
(Gedicht van Pam Ayres)[/box]

Egels zijn ouder dan de mensheid. Er zijn resten gevonden van zeventig miljoen jaar oud ten tijde van de dinosaurussen. Dat waren bepaald geen schatjes, want de Deinogalerix (verschrikkelijke feeks) was drie keer zo groot als ‘onze’ egel en had tanden als stiletto’s in plaats van stekels. Volgens deskundigen zijn er ongeveer twintig soorten egels, waaronder de langooregel, de witbuikegel en de langstekelige egel. Ze komen voor in China, Afrika en Europa. De vraag is helaas: hoe lang nog?