Ken je Zweden qua eten alleen van kaneelbroodjes (cinnamon rolls) en köttbullar, de bekende Zweedse gehaktballetjes? Dan wordt het de hoogste tijd voor een culinaire verwentrip door Zuid-Zweden. De Krant van de Aarde ging naar het westen van dit gebied en verbaasde zich over de vele biologische producten, de (h)eerlijke lokale keuken en de afwisselende natuur.

Tekst en beeld: Yvonne Koop

Het gebeurt niet iedere dag dat je voor je werk op reis mag. En als er dan toch zoiets in de pen zit, gaat er de nodige voorbereiding aan vooraf. Naar welke plaatsen gaan we, welke informatie zoeken we, waar moet de nadruk op komen te liggen? Gezien de doelgroep van de Krant van de Aarde was dat al gauw duidelijk: biologische lekkernijen. Waarna het nog de nodige tijd kostte om een programma uit te stippelen waarmee we in vogelvlucht een smakelijk beeld voorgeschoteld zouden krijgen van Zuid-Zweden, letterlijk en figuurlijk. Vier dagen moesten hiervoor genoeg zijn, en vroeg in september de beste periode. Net na de grote zomerdrukte maar met nog genoeg verse producten van het land in overvloed verkrijgbaar. Want daar staat dit gebied, de provincie Skåne, om bekend. Niet voor niets wordt het wel de gouden vallei van Zweden genoemd, door het fraaie boerenlandschap, de ambachtelijke producten en de traditionele regionale keuken. De streek is beroemd om zijn granen, zuivel, gans, paling en de levensmiddelen vers van de boerderij.

Niet voor niets wordt Skåne wel de gouden vallei van Zweden genoemd

Alhoewel we Zweden na tig vakanties wel dachten te kennen (de bossen, de meren, de mensen, de gezelligheid…) ging er toch een groene wereld voor ons open. De rijkdom aan smaken, de flair waarmee die werden gecombineerd, de variëteit aan verkrijgbare producten en vooral het enthousiasme waarmee dit alles werd verkocht en opgediend: het sloeg ons soms letterlijk knock-out. Zeker, ook in Nederland zijn biologische supermarkten, dito boerderijen, boerderijwinkels en restaurants die uitsluitend lokale producten gebruiken. Maar veel kleinschaliger en vooral: minder breed omarmd. Terwijl in Zweden groen leven en vooral ‘groen’ eten de natuurlijkste zaak van de wereld lijkt. De bewijzen daarvoor zien we overal om ons heen: groene stadsbussen op biogas, carpoolplaatsen met oplaad- en uitleenpunten voor elektrische auto’s (sommigen zelfs met zonnepanelen!), gratis leenfietsen, rijen windmolens, duurzaam gebouwde woonboten, recyclebakken op bijna iedere straathoek en bovenal: biologische winkels te kust en te keur en grote afdelingen hiervoor in de ‘gewone’ supermarkten.

Vrijdag

Vers van het vliegveld (met een biologisch speltbroodje ei achter de kiezen) worden we na een korte treinreis hartelijk ontvangen in Malmö, hoofdstad van Skåne. In een klimaatneutrale wijk treffen we Green Matmarknad, aan, waar we zijn uitgenodigd voor de lunch. In deze biologische supermarkt annex restaurant kun je onbeperkt kiezen uit een overweldigende hoeveelheid lekkernijen: van allerhande rauwkost en groenteschotels tot biologische frietjes en gebraden kippenboutjes. Ook zijn er rekken vol verrukkelijk uitziende taarten waardoor we, ook gezien het nog vroege uur, meer zin krijgen in fika, het beroemde Zweedse koffie-uurtje, dan in lunch. Maar met een groot stuk vers gebakken worteltaart hebben we het beste van beide werelden, beslissen we.

Met de leenauto rijden we naar ons eerste logeeradres: Ängavallen, een mooi landgoed net onder Malmö. Alhoewel we ons al hebben verlekkerd aan de foto’s op de website, blijkt de werkelijkheid nog romantischer te zijn. In het licht van de ondergaande zon zien we goed gevulde roodbonte koeien in het weiland staan en even verderop dartelen grijs gevlekte varkentjes tussen de klaver. Ze zien eruit om op te vreten, excusez le mot, want dat is precies wat er met de dieren uiteindelijk gebeurt en daar doen ze op Ängavallen niet moeilijk over. We krijgen een uitgebreide rondleiding over de boerderij en mogen behalve de melkstallen en de kaasmakerij zelfs de slachterij zien. Hier worden de dieren zo diervriendelijk mogelijk geslacht, nadat ze uiteraard een mooi leven op de boerderij hebben gehad. Toch vreemd om overal om ons heen afbeeldingen van vrolijk lachende varkentjes te zien (ook in het slachthuis!) en dit te combineren met het beeld van het stukje vlees dat later op de avond op ons bord ligt. Maar dat is dan ook weer zo verrukkelijk mals en valt – gecombineerd met de ecologische wijnen en de smakelijke verhalen van de gastheer – zo goed, dat ik toch maar afzie
van het idee om vegetariër te worden…

Zaterdag

Na een enorm ontbijt met producten van de boerderij (iets anders wordt hier niet geserveerd of in de boerderijwinkel verkocht) volgen we de kustlijn omhoog naar het schiereiland Kullaberg, net boven Helsingborg. Hemelsbreed een klein stukje verder, zo’n anderhalf uur rijden van Malmö, maar een wereld van verschil. Pittoreske strandplaatsjes, prachtige vergezichten, pijlen die duidelijk maken dat ergens verderop een ontelbare hoeveelheid galeries, workshops en loppis (Zweeds tweedehands meuk) te vinden moeten zijn… we moeten moeite doen om niet af te dwalen! Maar voor een ICA-supermarkt stoppen we toch even, om proviand voor onderweg in te slaan en te checken wat er hier aan biologische waar wordt verkocht. Meer dan genoeg blijkt, in aparte schappen of ‘gewoon’ naast soortgelijke producten. Zo ligt de fairtrade chocola gebroederlijk naast de bekende repen van Marabou. En treffen we bij de pakjes sap ook genoeg biologische varianten aan.

Net op tijd voor de lunch arriveren we in Höganäs, waar het ondanks de regen (het blijft behelpen met het wisselvallige klimaat) stervensdruk is op een voor ons onooglijk industrieterrein. Achter een van de deuren van het complex bevindt zich echter een gezellig winkelcentrum annex restaurant, op deze zaterdagmiddag flink gevuld met complete gezinnen en families die zich het zelfbedieningsbuffet van verse producten goed laten smaken. Hier geen gezeur om frietjes of andere snacks: ook de allerkleinsten stapelen hun bord vol met kruimige aardappeltjes, frisse salades, verse vis, krokant gegrilde maiskolven en wat dies meer zij. Na de lunch dwalen we nog even door de voormalige steenfabriek waar behalve een grote biologische supermarkt ook veel mooie designwinkeltjes en ateliers zijn gevestigd. Fijn dat dit industriële erfgoed zo’n goede herbestemming heeft gekregen.

Ondanks het stormachtige weer lijkt de lucht steeds schoner te waaien naarmate we het schiereiland Kullaberg naderen. We rijden tot het uiterste puntje en lopen dan het laatste stukje naar de oudste vuurtoren van Zweden (1898). Daar hebben we een overweldigend uitzicht op de immense kustlijn: aan beide zijden grillige rotspartijen waarin talloze grotten verstopt zitten en een woelige zee waaruit op een zomerse dag volop dolfijnen omhoog springen. Helaas verstoppen de dieren zich vandaag voor ons, maar de klim naar een paar van de vele grotten maakt veel goed. Hier geen lieve zandstrandjes zoals in het nabijgelegen Mölle, maar rotsige stranden vol door de zee met bulderend kabaal glad en rond geslepen stenen. Een gids laat ons de steiger zien waar vandaan normaal gesproken de bootjes vertrekken voor de dolfijnsafari, een van de vele activiteiten van Kullabergsguiderna in dit gebied. Want ook wie wil duiken, snorkelen of abseilen kan er terecht. Aangezien het bedrijf alle activiteiten met respect voor de natuur organiseert, en er dan ook wonderwel in slaagt om hiermee geen overlast of schade te veroorzaken, won het onlangs de prijs voor beste eco-toerisme activiteit in Zweden.

Zondag

De volgende ochtend kiezen we voor een gluten- en lactosevrij ontbijt in plaats van roerei met worstjes of American pancakes. Met daarbij uit de automaat (!) een beker verse boerenmelk, die verrassend genoeg inderdaad smaakt alsof ze zo van de koe komt. Voor vandaag staat er een trip gepland langs een aantal boerderijen die dit weekend open huis hebben. Maar eerst maken we nog een wandeling langs de boulevard van Helsingborg. Hier ontdekken we behalve luxe jachten en hobby-vissers zelfs een (tropisch) stadsstrand. Door een lichtelijk surrealistisch beeld van wuivende palmbomen heen kijk je zo naar het Deense Helsingør, met de regelmatig varende veerboot in twintig minuten bereikbaar.

Gezien het steeds zonniger wordende weer (dat hadden we wel verdiend na de regen en storm van gisteren) besluiten we de stad te verlaten en het achterland in te trekken. Al dwalend genieten we van de vele goudgele graansoorten in de akkers, de vogels, vooral roeken, die vrolijk een graantje meepikken, de sierlijk rondzwevende rode wouwen, de akkerborders vol uitbundig bloeiende bloemen en de vele wilde bessen die dankzij het allemansrecht overal vrijelijk geplukt mogen worden. Niet alleen bramen en frambozen, maar ook de in Nederland vrij zeldzame blauwe bessen. Tegen de avond spotten we zelfs een ree met twee jongen, beslist geen zeldzaamheid hier maar toch mooi om te zien!
Hoewel de weg vinden in het uitgestrekte boerenlandschap niet zo makkelijk is, zelfs niet met tomtom, zien we aan de uithangborden KRAV steeds dat we goed zitten. Dit staat namelijk voor ‘producten van de boer’ en die worden in het gebied ten oosten van Helsingborg, Malmö en Lund veel en in diverse schaalgroottes verkocht. Van een klein boerderijtje van een jong stel dat het boeren duidelijk nog moet leren, met braakliggende akkers vol wilde bloemen en schuren vol oud landbouwgereedschap en een geranium- annex frambozenkwekerij waar de plantjes en bessen zelf gepakt en geplukt mogen worden (op is op!) tot een grote boerderij met landerijen vol weelderig groeiende gewassen waar het de hele dag een drukte van jewelste is door pony-ritten voor de kinderen, bezichtiging van de bijenkorven, workshops en proeverijen.

Dan maar eens kennis maken met de Nordic Cuisine. Dit slow food koken op Scandinavische wijze wordt in het Grand Hotel gepraktiseerd, een klassieke entourage voor een verrassend hippe en frisse maaltijd. Andijvie in je ijs lijkt niet zo’n logische combinatie, maar blijkt een verrukkelijke afsluiting van de maaltijd. En ook de hoofdmaaltijd smelt bijna op je tong, je proeft met hoeveel zorg en aandacht deze zo is samengesteld dat ieder hapje weer een andere smaakpapil in werking stelt. Hier ga je vanzelf net zo zorgvuldig (lees: langzaam!) eten als de maaltijd is klaargemaakt, om er maar zo lang mogelijk van te kunnen genieten.

Maandag

Onze laatste dag begint met een ontbijt in opnieuw een ‘groen’ hotel: hotel Concordia in Lund. Waaraan het dat label verdiend heeft, zien we niet zo gauw. Want zo uitgebreid als het buffet in Helsingborg was, zo ‘karig’ is het hier, met maar een handjevol speciale producten en melk die zo te proeven gewoon gepasteuriseerd uit een pak komt. Na een verfrissende douche (wel met waterbesparende kop en eco-schuim) verlaten we het hotel voor een rondleiding door de historische, 150 jaar oude, botanische tuin. Met een bramenijsje in de weer hartverwarmend schijnende zon sluiten we onze trip af. Misschien gauw weer eens wat langer naar Zweden gaan, want dit smaakte zeker naar meer!

Recept

Ook zin in een Zweeds herfstgevoel? Bak dan een lekkere glutenvrije Zweedse kladdkaka (chocoladetaart). Het recept daarvoor vond ik bij thuiskomt in het digitale Fika Magazine. De bloem is hierbij vervangen door amandelmeel. Verwarm de oven voor op 180 graden. Vet een ronde springvorm in met boter of bekleed hem met bakpapier. Smelt 100 gram pure chocola au bain-marie. Zodra de chocola gesmolten is, voeg je 100 gram in kleine blokjes gesneden boter toe. Haal de kom van de pan met water en laat iets afkoelen. Roer er twee eierdooiers, 175 gram amandelmeel en 1 theelepel vanillesuiker door. Klop de eiwitten tot stijve pieken en schep ze door het chocolademengsel. Let op: schep voorzichtig om, zodat je zoveel mogelijk lucht behoudt. Doe het chocolademengsel in de ingevette springvorm en zet de taart 15 tot 17 minuten in de oven, tot de bovenkant hard en de binnenkant nog zacht is. Laat de taart afkoelen en serveer met slagroom.

Meer info

Wil jij ook zo’n (culinaire) trip maken? Kijk dan op Puur Zweden voor inspirerende tips over Zuid-Zweden of Visit Sweden voor meer informatie over het land zelf. De site Try Swedish is vooral gewijd aan Zweeds eten en drinken.