In Nederland groeit het milieubewustzijn. Dat is ook zo in Rwanda. Het relatief kleine land heeft vooruitstrevende ambities op het groene vlak.

Tekst: Frans van der Beek

Rwanda heeft de afgelopen jaren maatregelen genomen om het milieu te beschermen en te conserveren, zoals het verbod op plastic zakjes. Plastic zakjes verstoppen riolen, verstoren de doorlaatbaarheid van de bodem (slecht voor de landbouw), en bij de verbranding komen giftige stoffen vrij. Anno 2016 hebben we in Nederland eindelijk een verbod hierop, maar Rwanda probeert al sinds 2004 de bevolking voor deze problematiek te interesseren. In 2008 werd een wet van kracht die de verkoop, productie en verdeling van plastic zakjes illegaal maakt, met celstraffen van zes tot twaalf maanden en een forse geldboete voor wie deze overtreedt. De strategie werkt: zowel in de steden als op het platteland is er veel minder plastic, al betekent dit eerlijkheidshalve niet dat het afvalprobleem daarmee is overwonnen.

Zaterdag schoonmaakdag

Ook Umuganda is een opsteker voor het milieu. Het is een nationale schoonmaakcampagne op elke laatste zaterdag van de maand. Iedereen is verplicht hieraan deel te nemen, op straffe van arrestatie. Winkels zijn een hele dag gesloten. Iedereen helpt met opruimen en schoonmaken.
Tenslotte lanceert men ook initiatieven die het behoud van diersoorten nastreven, bijvoorbeeld een project voor chimpansees.

Ontbossingsproblematiek

Tegenover de inspanningen voor een groen beleid staat de ontbossingsproblematiek, de grootste
ecologische bedreiging voor het land. Hout is nog altijd de belangrijkste energiebron dus de vraag is enorm. De commerciële productie van houtskool en houten palen heeft gezorgd voor een toename van de ontbossing en ook vluchtelingen van de genocide in 1994 hebben bij hun terugkeer massaal bomen gekapt, in hun zoektocht naar landbouwgrond en onderdak. Het ontbossingsprobleem kan op zijn beurt leiden tot bodemerosie en een verlies aan biodiversiteit.
Milieuactivisten eisen de aanplanting van nieuwe bomen om het verloren bos te herstellen. Vooral de bossen van Gishwati in het noorden en Akagera in het oosten zijn erg getroffen. In 2006 was van de 28.000 hectare bos in de Gishwati regio nog maar 4.500 over. Wel worden inspanningen geleverd om de effecten van de ontbossing ongedaan te maken. Een programma voor de herbebossing van negen districten in het noorden en in het oosten wordt ondersteund door de Nederlandse ambassade in Rwanda.

Belangrijke bossen

“Rwanda heeft niet alleen van zijn bossen een nationale prioriteit gemaakt, maar ze ook als platform gebruikt voor vrouwenrechten en een gezond milieu”, verklaarde Wangari Maathai, Nobelprijswinnaar en stichter van de Green Belt Movement vlak voor haar dood.

“Als land is Rwanda erg verdeeld sinds de genocide van 1994, maar dit beleid brengt de vrede dichterbij”, zei Alexandra Wandel, directeur van de World Future Council.
De grootste bedreigingen voor bossen zijn palmolie, vee en landbouw zoals de sojateelt. “In veel landen is het bosbeleid aan verandering toe want meestal ligt de focus nog op houtproductie of bosbehoud, maar wordt het woud niet gezien als een essentieel onderdeel van het ecologische, sociale en economische landschap”, verklaart ze.
Ondanks de enorme druk van een groeiende bevolking wist het land 37 procent meer bosoppervlak aan te leggen in vergelijking met 1990. Het Rwandese bosbeleid zorgde ook voor een betere watervoorziening, minder erosie, hogere inkomens en algemeen een betere levenskwaliteit. De Rwandese doelstelling is 30 procent van het land te bebossen tegen 2020. “Het Rwandese succes straalt hoop uit voor andere landen”, aldus Wandel.

Nog een lange weg

Rwanda is een relatief klein dichtbevolkt land in het hart van Afrika. Van de meer dan 12 miljoen inwoners leeft ongeveer 87 procent van de landbouw. De sterke demografische druk vertaalt landeigendom, wat vooral op het platteland, waar 72 procent van de bevolking woont, tot grote armoede leidt. Ondanks alle inspanningen die sinds 1994 geleverd zijn om de sociaaleconomische ontwikkeling te bevorderen, blijft Rwanda arm. Het percentage van de bevolking dat in armoede leeft, is weliswaar gedaald van 56 procent in 2006 naar 45 procent in 2011, toch is er nog een lange weg te gaan om de armoede uit te roeien. ‘Vision 2020’ is het ambitieuze plan van de regering om van Rwanda tegen 2020 een land met een middeninkomen en kenniseconomie te maken. Vitale factor voor economische groei zijn energie en elektriciteit. Momenteel zijn slechts 17 procent van de Rwandese huisgezinnen aangesloten op het elektriciteitsnet.