Welkom in een veranderende wereld

Na de Textiel Biënnale van 2021, is het dit jaar weer de beurt aan de Papier Biënnale in Museum Rijswijk. De tweejaarlijkse exposities trekken doorgaans vele liefhebbers uit het land en ver daarbuiten. Want de beste papier- en textielkunstenaars tonen om en om hun bespiegelingen c.q. kunstwerken op een gekozen thema. Na een Open Call kon het museum rekenen op meer dan 400 aanmeldingen. Slechts 20 papierkunstenaars zijn uitverkoren om van 25 juni t/m 13 november 2022 hun werk te tonen. Soms zelfs kunstwerken die ze ter plekke nog verder vormgeven of in elkaar moeten zetten.

Het thema van de Papier Biënnale 2022 luidt Transition ofwel verandering. We leven dan ook in een veranderende wereld, meent Diana Wind. “Op heel veel vlakken zie je dat er van alles verschuift. Denk aan de klimaatverandering en onze zoektocht naar alternatieve energie. Ook op wereldniveau vinden allerlei machtsverschuivingen plaats. Niet langer zijn Europa en Amerika het centrum van de wereld. Zowel China als Rusland drukken steeds luider hun stempel. Met de recente oorlog tussen Rusland en de Oekraïne als grootste voorbeeld.” Daarnaast ziet Diana Wind dat er ook op het gebied van voedsel geleidelijk veranderingen plaatsvinden. Zeker als je kijkt naar de toename van de hoeveelheid vleesvervangers in de supermarkt, of mensen die ervoor kiezen om bewuster (biologisch) te eten.

Wakker

Bewustwording vindt Diana Wind eveneens een actueel thema in een wereld in transitie. Mede door internet en social media, kunnen we sneller dan ooit informatie checken of opzoeken. Geen vraag blijft onbeantwoord. Wat vandaag actueel is, blijkt morgen verleden tijd. “Zo maakte de kunstenaar Erik van Maarschalkerwaard een abri van strippenkaarten, een brandweerkazerne van luciferdoosjes en een postkantoor van enveloppen. Allemaal dingen die nagenoeg alweer zijn verdwenen. In dat opzicht is het bewonderenswaardig hoe snel we ons kunnen aanpassen aan veranderingen. Laten we eerlijk zijn: de wereld is gewoon aan verandering onderhevig.”

Je bewust worden van alles wat er in de wereld gebeurt, mede door de snelheid waarmee nieuws wordt verspreid, heeft ons ook wakker geschud. Zeker als we inzoomen op bijvoorbeeld ons koloniale verleden, uitbuiting en discriminatie. Daarnaast is er een voelbare verandering als het gaat om acceptatie. Wij mensen mogen zijn wie we zijn, zonder restricties of voorwaarden. Genderneutraliteit is de norm. Bedrijven, organisaties, overheden en musea, streven naar inclusiviteit. Iedereen telt mee. Het buitensluiten van bevolkingsgroepen of leden van de lgbtq+ community is uit den boze. Het is iets waar iedereen zich keer op keer terdege bewust van zal moeten zijn. Ook op dat vlak vinden ingrijpende transities plaats. Te meer omdat er steeds meer mogelijkheden zijn, dat je als mens ook daadwerkelijk kunt worden wie je bent.

Sprookjeswereld

Tegenover die wakkere wereld, groeit onderhuids de drang om de werkelijkheid te ontvluchten. “Sinds corona hebben we bijvoorbeeld het cocoonen weer ontdekt,” constateert Diana Wind.

“Mensen vinden hun heil in 24/7 betaalde televisiekanalen als Netflix of social media. Gelukkig zijn er ook velen die de natuur (her)ontdekten. Massaal gingen we aan de wandel. Helaas niet zonder sporen achter te laten.”

De kunstenares Tracy Bush gaf daar een twist aan door bloemen te maken van de vele papieren verpakkingen die ze in de natuur tegenkwam. Haar lopende project Nine Wild Plants werd geïnspireerd door het feit dat de gemiddelde westerse volwassene meer dan 1.000 merken herkent, maar minder dan 10 wilde planten.

De verfijnde tekeningen met collages van met de hand gesneden papieren verpakkingen en papiersculpturen die hieruit voortkomen, verwijzen ook naar de traditie van plantendeterminatie. Deze verwijzing wordt versterkt door de manier waarop de kunstenares haar sculpturen presenteert: in glazen stolpen.

Diana Wind moet heimelijk lachen. “Je zou de planten van Tracy Bush kunnen interpreteren als de metamorfose van verpakkingen tot nieuw gecreëerde planten. Alsof de natuur zegt: “Als je niet kunt stoppen met rommel maken, laten we ons dan aanpassen en het transformeren tot natuur.” Dit is wishful thinking wellicht, maar dat kan geen kwaad toch?’

De jonge kunstenares Layla May Arthur van het Engelse eiland Jersey studeerde onlangs af aan de Groningse kunstacademie Minerva. Met haar wonderlijke papieren kunstwerken troont ze ons mee naar een sprookjeswereld, aan de hand van herinneringen aan sprookjes. Ze werden in haar jeugd aan haar verteld. Diana Wind: “Layla May Arthur maakt installaties van minutieus met de hand uitgesneden papier. Ze snijdt gedetailleerde patronen in het papier, modelleert het en brengt het aan in lagen. Zo creëert zij complexe werelden die het papier transformeren tot een medium voor verhalen. Als kijker voelt het alsof de verhalen rondom je tot leven komen. De installatie The Storyteller, the Listener and our Story (2021) stimuleert ons om eigen associaties los te laten op de verhalen. Het is aan ons om te ontdekken waar zij vandaan zijn gekomen en waar ze naartoe gaan.”

Vertrouwen

Bezoekers kunnen tijdens de Papier Biënnale 2022 traditiegetrouw stemmen op hun favoriete kunstwerk. De winnende kunstenaar krijgt vervolgens na de Textiel Biënnale 2023 een solo-expositie. Ook heeft de museumshop bijzonder papier te koop, alsook papieren gebruiksvoorwerpen. Zoals fraai vormgegeven papieren tassen. “Voor nu,” besluit Diana Wind, “kunnen wij als museum alleen maar hopen dat mensen ons weer massaal komen bezoeken. Na de vierde lockdown leek het er even op, dat ze de weg naar het museum kwijt waren.”

En dat terwijl kunstenaars ons telkens verrassen met hun kijk op het bestaan. Kunstenaars zorgen ervoor dat misschien onze blik verandert, of laten ons kennismaken met een nieuwe, verrassende (droom)wereld. Kunst kan ons nog weleens helpen om aankomende veranderingen vol vertrouwen te omarmen. In plaats van dat we vasthouden aan een strippenkaart of envelop en wiebelig worden.

museumrijswijk.nl