Met de zeearend, bever, haas, driehoornige stekelbaars en pimpernelblauwtje in de hoofdrol

Tekst: Harrie van Opstal | Beeld: EMS Films

Het moest vooral géén Nieuwe Wildernis II worden. Producent Ton Okkerse verwacht met Nederland, natuur in de delta een heel andere film op het bioscoopdoek te vertonen dan de veelgeprezen natuurfilm over de Oostvaardersplassen.

De preview in juni werd al met ovationeel applaus ontvangen. Hoe de ontvangst door het grote publiek zal zijn, blijkt vanaf 24 september. Holland, natuur in de delta vertelt het verhaal van Nederland zoals dat in de afgelopen achtduizend jaar is gevormd. ,,Het moest een grootse Hollandse natuurfilm worden. Een herontdekking van ons land,’’ zegt Okkerse.

‘Dit is zeker géén Nieuwe-Wildernis-twee’

Oneindig laagland

Het idee was er al vóór De Nieuwe Wildernis uitkwam. ,,Als kleine jongen was ik al geboeid door de polder. Ik ging polsstokspringen over de sloten achter Kamerik. Daar vond ik stekelbaarsjes, kikkerdril en al die andere levende wezens in sloten zoals je die kent van de schoolplaten van vroeger. Toen regisseur Mark Verkerk en ik in de lente van 2013 bezig waren met De Nieuwe Wildernis, borrelde de vraag op: ,,Stel dat deze productie een succes wordt, wat doen we dan? Op dat moment kwam het beeld van het Hollandse cultuurlandschap naar boven. Het land van Marsman, met trage rivieren in oneindig laagland. Ik zag een herontdekking voor me van Holland als land van de deltanatuur. Zeker géén Nieuwe-Wildernis-twee. Daar kun je namelijk geen tweede van maken na zo’n cast van 1500 wilde paarden en 3000 edelherten.’’

Vliegende deur

Eén van de hoofdpersonen voor de nieuwe film is de zeearend, ofwel ‘vliegende deur’ door de spanwijdte van twee meter. ,,Bij het maken van De Nieuwe Wildernis ging onze Brad Pitt op een voor ons ontoegankelijke plek broeden. In het tweede jaar dat we filmden, woei de boom om waarin hij zijn nest aan het bouwen was. We konden dus maar enkele shots opnemen. Nu konden we de hele cyclus een jaar volgen.’’

De zeearend: ‘onze Brad Pitt’

De zeearend heeft geprofiteerd van de milieuverbetering in Nederland. ,,De vogel heeft zich met succes in de Biesbosch gevestigd, de Nederlandse Everglades. Er broedden vorig jaar zelfs twee paren, vlak bij elkaar. De waterkwaliteit in de Biesbosch is ongelooflijk verbeterd. Je ziet de natuur langs alle rivieren opleven. Er leven inmiddels duizend bevers in Nederland, waarvan driehonderd in de Biesbosch. Dus we konden hier volop filmen, net als in De Blauwe Kamer in de uiterwaarden van de Rijn. Ook hebben we in de monding van de IJssel, het Lauwersmeer en de Bergse Maas gedraaid.’’

Ook het driehoornige stekelbaarsje kent een indrukwekkend verhaal.

De hoofdpersonen

In de zoektocht naar goede Hollandse karakters ging Okkerse ook in het Groene Hart, temidden van de vier grote steden, aan de slag. Dit oer-Hollandse cultuurlandschap is het domein van de haas (eigenlijk hét haas) en het driehoornige stekelbaarsje. Okkerse: ,,Een moderne natuurfilm in de bioscoop is niet zozeer duidend. Kijkers moeten worden meegesleept en daarvoor heb je karakters nodig. De hoofdfiguren zeearend, bever, haas, driehoornige stekelbaars en pimpernelblauwtje zijn karakteristiek voor het Hollandse laagland.’’

De cheeta van de Hollandse polder

De een is fotogenieker dan de ander, zou je denken. ,,Natuurlijk, de machtige zeearend op film is een schot voor open doel. Het haas is evenzeer opmerkelijk. Hij kan 75 kilometer per uur rennen en haakse bochten maken: de cheeta van de Hollandse polder. Als je op zo’n dier inzoomt, wordt het bijzonder. Vergelijk het met de vos in De Nieuwe Wildernis die op ganzenjongen jaagt.’’

Ook het driehoornige stekelbaarsje kent een indrukwekkend verhaal. “Vanuit de Noordzee komt deze stekelbaarssoort naar z’n paaigronden in de Hollandse polders. Een moeizame reis. Tijdens het paaien in de zoetwatergebieden verandert het mannetje volledig van kleur. Ik denk dat het heel bijzonder is om te zien, maar het publiek beslist,’’ zegt Okkerse.

Terug in de tijd

Het is meteen ook een belangrijk verschil met De Nieuwe Wildernis. ,,In die film was de opgave eenvoudiger. Je toont hoe het ecosysteem in de vier jaargetijden functioneert. In Holland, natuur in de delta gaan we achtduizend jaar terug in de tijd. We hebben live action en op de computer gecreëerde beelden ingezet: deze film is gelaagd. Er komen meer ritmes aan bod dan alleen de vier seizoenen. Dag en nacht, eb en vloed, volle en nieuwe maan en ritmes met een veel groter tijdsverloop dan wij als mens kunnen waarnemen. De ijstijden bij voorbeeld. In de afgelopen miljoen jaar zijn er liefst veertien geweest. Ons land is gevormd uit sediment van de ijstijden en een oerrivier die de delta van Noordwest-Europa heeft gevormd.’’

Deze gedramatiseerde scènes en visual effects in combinatie met de live beelden vormen een natuurfilm vanuit het perspectief van de dieren. ,,In dat perspectief is de mens nog maar heel recent aanwezig. De stekelbaars zit hier al vijftig miljoen jaar, de moderne mens pas ruim tienduizend jaar. De film vertelt dus ook iets over de vergankelijkheid van de mens’’.

We vergelijken de mens met de bever.

Invloed van de mens

Producent Ton Okkerse

Voor het Groene Hart komt bijvoorbeeld de eeuwenoude griendcultuur en de turfmakerij in beeld. Ook de industrialisatie wordt verbeeld, onder meer aan de hand van het Woudagemaal bij Lemmer, het grootste stoomgemaal ter wereld. ,,Maar we schetsen ook hoe de ontwikkeling doorgaat. Zo zetten we het Haringvliet weer open, op een kier weliswaar, voor de invloed van de zee. Het IJsselmeer is voorzien van vistrappen, rivieren mogen weer meanderen. In tegenstelling tot de jaren tachtig creëren we natuur. De film toont de teloorgang sinds 1930 en de huidige zoektocht naar nieuwe harmonie. De centrale gedachte in de film is dat de natuur weer meer de ruimte krijgt in dit dichtbevolkte land. We gaan daarmee verder dan De Nieuwe Wildernis en vertellen over de invloed van de mens en de cultuurhistorie van ons land.’’

,,Aan de rol van de mens besteden we op licht-humoristische wijze aandacht. We vergelijken de mens met de bever. Dat dier bouwt voortdurend. Damt beken en stromen af. Verlegt grenzen. Net als de mens.’’ Juist dat cultuurland en de geschiedenis daarvan maakt Holland, natuur in de delta volgens Okkerse ‘gelaagder.’

Wonderbaarlijke opnamen

Ook de bever laat zich van zijn beste kant zien

Bij het maken van natuuropnamen staan de filmmakers regelmatig voor de vraag hoe ver je kunt gaan met het verkrijgen van unieke beelden en wat praktisch mogelijk is. Okkerse: ,,Het genre natuurfilm is alleen succesvol op basis van wonderbaarlijke opnamen én een goed verhaal. De Disneyproductie The bears trekt bomvolle zalen dankzij de spectaculaire beelden. Maar soms moest er in een beschermde omgeving zoals een dierentuin gefilmd worden. In de wilde natuur in een hol filmen, betekent dat je cameraman wordt opgegeten én dat de beer in z’n vertrouwde omgeving wordt verstoord.

Dus in Burger’s Zoo de scène opnemen dat de zeearend haar ei uitbroedt, mag. Als je het maar meteen vertelt, onderstreept Okkerse. ,,Dat heeft de regisseur van Frozen planet ook gedaan toen het ging over het ijsberenjong. Anderzijds is het natuurlijk wel zo dat je als filmmaker het geheim van de smid niet wil prijsgeven. Het gaat om het evenwicht tussen enerzijds ‘re-creëren’ en anderzijds ‘natuurlijk doe je dat zo.’ Ik merk bij het publiek een duidelijk verschil. De oudere generatie van Jacques Cousteau kijkt daar anders tegenaan dan de jongere generatie van de BBC-titels. Zo lang het wetenschappelijk en procesmatig juist is, wil ik beelden opnemen. Alles wat we deden met De Nieuwe Wildernis, en doen met Holland, natuur in de delta, doen we met wetenschappelijke begeleiding.’’

Holland, natuur in de delta gaat op 24 september 2015 in première.