Top
aarde

Ontdek de ongelofelijke diversiteit van het leven op aarde

Tekst: Frans van der Beek

Onze planeet bevatte 200 miljoen jaar geleden slechts één reusachtige landmassa. Toen gebeurde er iets ingrijpends. Dat supercontinent scheurde uiteen, waarna er zeven unieke continenten werden geboren. Elk van die zeven werelden ontwikkelde zijn eigen specifieke levensvormen. Zeven werelden, een planeet is een schitterend boek bij de BBC-natuurserie One Planet, Seven Worlds. Het boek geeft inzicht in bijzonder diergedrag en vertelt onbekende verhalen uit de natuur op ieder continent; van het ontoegankelijke Congolese regenwoud tot de bevroren pieken van de Himalaya en van de drukke Europese steden tot de uitgestrekte vlaktes van Afrika.

Dit fragment neemt je mee naar Antarctica, waar de luchttemperatuur kan zakken tot -89,4 °C. Er komen slechts weinig inheemse landdieren voor op het vasteland, de meeste niet groter dan muggen, springstaarten en mijten. Aan de kust en op de subantarctische eilanden, die samen het grotere Antarctische gebied vormen, is het echter een heel ander verhaal.

Het zuidelijkste zoogdier ter wereld

Weddellzeehonden zijn dol op ijs en mijden het niet. Ze houden vooral van het landvaste zeeijs. Voor hen is dit een relatief veilige plek. In het voorjaar en de zomer klimmen ze op het ijs om te rusten, te ruien en hun jongen ter wereld te brengen, en omdat het ijs zo breed is, zijn ze onbereikbaar voor Antarctica’s andere grote roofdieren: orka’s en zeeluipaarden. Deze veiligheid heeft echter zijn prijs. Deze zeehond is een groot dier, tot wel 3 meter lang, met een verrassend kleine kop, maar met zijn lenige lichaam kan hij 45 minuten lang tot 720 meter diep duiken om te jagen op grote bodem- of midwatervissen, zoals de Antarctische kabeljauw. Hij blaast zelfs bellen in spleten in het ijs om de vissen eruit te drijven. Hij vangt ook pijlinktvissen en andere inktvissen en af en toe een pinguïn.

Hij moet echter terugkeren naar de oppervlakte om lucht te happen. Dit betekent dat de zeehond de relatief kleine luchtgaten in het zeeijs moet terugvinden die hij zelf heeft uitgegraven. Hij maakt er verschillende, die hij zorgvuldig bewaakt, en meestal blijft hij erbij in de buurt. Hij waagt zich tot 20 km van zijn territorium om te jagen, maar keert altijd terug naar dezelfde ademgaten, geen geringe prestatie in de donkere winter.

Volwassen mannetjeszeehonden vormen vaak een territorium rond de ademgaten van meerdere vrouwtjes en ze verdedigen dit met  een spervuur van zeer harde, vreemd klinkende geluiden en af en toe een gevecht.

Nadat de jongen van het voorafgaande jaar zijn gespeend, meestal rond half december, vindt de paring plaats in het water, hoewel dit slechts één keer is gezien. De innesteling van het embryo vindt pas later plaats, zodat in het voorjaar één enkel jong wordt geboren op het ijs. Dit is echter het Zuidpoolgebied en het kan een hele schok zijn in een paar seconden van de lichaamstemperatuur van ruim 37 °C van je moeder naar -25 °C te glijden. De moeder geeft het jong vette melk. Deze melk bevat tot 60 procent vet, 10 procent eiwit en weinig suiker, zodat het jong bijna 2 kg per dag aankomt. Dit betekent dat de moeder veel gewicht verliest en moet eten en dus moet ze haar kind achterlaten. Op het ijs is het jong heel kwetsbaar, hoewel de moeder meestal terugkeert voordat het slecht weer wordt. Ze vouwt haar lichaam rond het jong en beschermt het zo goed mogelijk. Toch liggen er soms dode welpjes op het ijs omdat de moeder niet op tijd terug was. Als het jong moet leren zwemmen, moet het zichzelf in en uit de ademgaten wurmen en dat leren moet snel gaan, want het wordt binnen zes weken gespeend en moet dan voor zichzelf zorgen. Pas gespeende jongen en bijna volwassen dieren trekken vaak naar het gebroken pakijs om uit de buurt te blijven van de territoria van de volwassen dieren op het landvaste ijs. Hier zijn ze vatbaar voor aanvallen van roofdieren, met name orka’s.

De orka’s werken samen, soms wel met zeven dieren naast elkaar, en creëren zo een golf die de zeehonden van de ijsschotsen het water in spoelt. Ze hebben een duidelijke voorkeur voor weddellzeehonden, hoewel die slechts 15 procent van de Antarctische zeehondenpopulatie vormen. De talrijkere krabbenrobben negeren ze, misschien door de grotere tanden en het agressievere gedrag van deze dieren, maar niemand weet het precies. De weddellzeehonden die deze aanvallen overleven, keren pas terug naar het landvaste ijs en het gebied waar ze werden geboren als ze zelf klaar zijn om te paren.

In de zomer blijven de ademgaten meestal vanzelf open of breekt het landvaste ijs, zodat er grote gaten tussen de ijsschotsen ontstaan, maar in de winter vriezen de gaten voortdurend dicht. De zeehond houdt ze open met zijn hoek- en snijtanden. Hij schraapt het ijs weg, maar hierdoor slijten zijn tanden. Uiteindelijk raken ze zo afgesleten, dat de zeehond geen prooien meer kan vangen en vasthouden of de ademgaten niet meer kan openhouden. Dan verhongert of verdrinkt hij.

Door gebruik te maken van het ijs in plaats van het te mijden, kan deze zeehond het jaar rond in Antarctica leven, maar hij wordt niet ouder dan circa twintig jaar. Andere Antarctische zeehonden leven twee keer zo lang. Een hoge prijs voor een veilige plek.

aarde
aarde

Wat vindt u van dit artikel?

Frans van der Beek was een van de vaste presentatoren in de gouden tijd toen Radio Veronica vanaf de Noordzee programma’s maakte voor een miljoenenpubliek. Later werd hij nieuwslezer en de eerste hoofdredacteur van de Veronica Gids. Daarna kwamen er prachtige tijden bij de Veronica Omroep Organisatie (VOO) en grote magazine ’s zoals Penthouse. Voor de Krant van de Aarde volgt Frans de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid op de voet. Hij ergert zich aan de wijze waarop we van de Aarde lenen en weigeren om terug te betalen. En is blij met initiatieven die het welzijn van de planeet bevorderen. Frans geeft een rode kaart aan iedereen die het milieu en de natuur vernietigt en prijst met een groene kaart alle inspanningen die het leefklimaat bevorderen of herstellen. Suggesties zijn welkom op fhjvanderbeek@gmail.com.