Voorjaar 2015 kom ik aan op het vliegveld bij de hoofdstad Ulaanbataar waar ik word opgevangen door twee parmantige jonge dames: Terelj en Chimgee van Selena Travel. Met hen ga ik een programma samenstellen voor Global Exploration. Een programma over hun land  komend vanuit een heldhaftig verleden, de tijd van de alom vereerde vorst Dzjengis Khan, via een tijd van overheersing en bezetting door de Sovjets nu klimmend naar een verwachtingsvolle toekomst. Een programma voor onze jeugd van Global Exploration. Om hen de andere cultuur van dit land te laten beleven. Om hen te leren dat zoveel anders is dan bij ons in het rijke Westen.  De jongeren de zintuigen te openen en hen het land te doen zien, horen, ruiken, voelen en smaken.  Te leren genieten van andere culturen, zonder oordelen, vooroordelen. Hen te leren genieten van die eindeloze stilte. 

Ik krijg een rondleiding door de hoofstad Ulaanbataar. We dwalen over het grote plein. Immens groot en bedoeld voor militair vertoon, zoals in alle steden van de oude Sovjet-Unie. Een meer dan levensgroot beeld van Dzjengis kijkt neer op het nu lege plein, waar ooit de Sovjet-legers paradeerden met de vaandels als trofee meegebracht uit dat verre Berlijn. Moderne wolkenkrabbers domineren het stadsbeeld en verdringen langzamerhand de vele ‘Russische’ bouwwerken. Natuurlijk klimmen we ook de vele trappen op naar het Zaisan-memorial. Een groot monument op een heuvel waar je kunt neerkijken op heel de stad. Een 360-graden-panorama toont in kleurig mozaïek de broederlijke samenwerking tussen Rusland en Mongolië in vele decennia. Het werk in de mijnen, het leven op het land, de bloedige oorlog met het fascisme en de overwinning in Berlijn.   

Verwoestende winters

Het uitzicht over de stad stemt tot nadenken. Moderne gebouwen schieten als paddenstoelen uit de grond maar zeker ook, aan de rand van de stad, vele nomadententen, gers genaamd. In dit land zonder hekken, zoals  Lonely Planet tien jaar geleden nog schreef, komen steeds meer houten omheiningen. Iedere nomadenfamilie,  die het nomadenbestaan de rug toekeert en naar de stad trekt,  krijgt 750 m2 van de regering. De voormalige nomaden zetten daar gelijk een hek omheen, terwijl zij daarvoor eeuwenlang hun land met eenieder gedeeld hebben. Binnen dit vlak bouwen ze hun ger en graven een latrine. Elektriciteit is er niet of wordt illegaal afgetapt van een openbare elektriciteitskabel. Water moet gehaald worden  bij een openbaar aftappunt. De stad groeit langzaam uit haar voegen en daarmee de kloof tussen arm en rijk. De Lonely Planet schrijft in 2001 over een bevolking van 2,3 miljoen inwoners . Dat zijn er nu al 3 miljoen waarvan 1,3 in Ulaanbataar.  Er zijn twee grote bevolkingsgroepen (Mongols en Kazakhen) en 16 minderheden. Steeds meer nomaden verlaten de steppes na de verwoestende winters die bijna de helft van de veestapel uitroeiden.

Leven als een monnik

Zomer 2015 kom ik terug met een groep jongeren van Global Exploration. De eerste dagen verkennen we de stad en maken kennis met het boeddhisme in het grote Ganden-klooster. Daarna zoeken we de stilte van de steppe. Ergens ten oosten van de grote stad, midden in het niets, bouwen we samen met drie monniken drie gers. Aanvankelijk lijkt dit een niet te ontwarren puzzel,  maar allengs krijgen we het principe door en kunnen we de derde tent in recordtijd opbouwen. Het sanitairprobleem is sneller opgelost. Links, eindeloos ver, voor de mannen en rechts, zo niet nog verder, voor de dames. Toiletpapier moet verzameld worden en ’s avonds verbrand.

Voor drinkliter is een liter per dag beschikbaar. En voor wassen? Eigenlijk een on-Mongools woord.

We vullen de dagen van zonsopgang tot -ondergang met meditatie en de leer van het boeddhisme. Ook genieten we van die eindeloze stilte. Na drie dagen als een monnik te hebben geleefd, vertrekken we verder naar het Oosten. Uncle Bhatska volgt in zijn kleine vrachtauto waarin onze tenten, persoonlijke uitrusting en eten.  Vijf dagen trekken we zo door de eindeloze steppe. Af en toe een eenzame ger, een kudde paarden of koeien, enkele adelaars hoog aan het firmament. De Trans-Siberische spoorlijn kruist onze weg, of wij het spoor,  verder eindeloos niets.  Dan komen de heuvels en verandert  de horizon. We zijn bij Gun Galuut Nationaal Park.

Vuur van koeienvlaai

Bij een nomadenfamilie vinden we onderkomen. Drie gers. Eén voor de familie en gedacht als gemeenschappelijke ruimte, tevens eetkamer. Verder een ger voor de meiden en eentje voor de jongens.  Als wc een zelf gegraven HUDO, een term mij nog bekend uit mijn scoutingtijd die ‘Houdt Uw Darmen Open’ betekent. De boerin vertelt ons allervriendelijkst over haar leven, en wat wel en wat niet gebruikelijk is bij een Mongoolse familie.  Direct worden we aan het werk gezet. Dung verzamelen. Uitgedroogde paardenkeutels en koeienvlaai moeten dagelijks verzameld worden. Normaal een bezigheid voor de vrouwen.  In een omgeving waar geen boom te bespeuren is, anders is er geen vuur mogelijk. Dan valt er niet te koken en ga je in een vrieskou naar bed.

deze tellen en van een merkteken voorzien. Het begin ging goed. Met z’n vijftienen geholpen door de twee honden van de nomadenfamilie worden de meer dan driehonderd geiten en schapen bij elkaar gedreven en trekken we bergafwaarts naar de bijna drie kilometer verder gelegen rivier. De niet aflatende zon zorgde ervoor dat de weg bergafwaarts snel wordt afgelegd. Maar daar een bad nemen? Ook voor de dieren iets on-Mongools. Dus plonzen we uiteindelijk zelf lekker in de rivier en kijkt de veestapel vol onbegrip toe.

Paardrijden als beloning

Terug bij de ger moeten alle schapen bijeengedreven worden in een koraal, worden ook de bokken gescheiden van de geiten en merken we schaap en geit met de lokale kleuren. Inmiddels heeft moeders, geholpen door ons corveeteam, het eten klaar. Een grote pot bouillon waar alles in drijft wat in en om de ger te vinden was. Een smakelijke maaltijd!

Ook de volgende dag zijn we van de vroege ochtend tot de late avond bezig met het sorteren en merken van alle kleinvee. Onze jongeren ontpoppen zich als echte cowboys en -girls. Ze duiken de dieren naar de poten om ze aldus gevangen naar de boer te slepen. Zo worden alle dieren gemerkt en uiteindelijk weer één voor één vrijgelaten en geteld.

Als beloning mogen we paardrijden en natuurlijk ook op z’n Mongools. De eerste keer nog vrij voorzichtig maar de tweede keer rijden we al tot schofthoogte door de rivier en galopperen we uitgelaten door de eindeloze steppen.  De dagen waren onvergetelijk en eigenlijk veel te snel om. Gelukkig komt er vast wel weer een volgende keer voor een prachtig bezoek aan dit mooie land.