De modewereld is gek op water. Om textielvezels te maken zijn namelijk grote hoeveelheden water nodig. Daarnaast gaat er veel water om in fabrieken die de garens verwerken tot stoffen en kledingstukken. 

Neem een jeans. Denim bestaat grotendeels uit katoen, een gewas dat wordt geteeld op plantages in droge regio’s, zoals in het zuiden van de Verenigde Staten, India, Mali en Oezbekistan. De katoenvelden worden daarom intensief besproeid. Denim wordt vervolgens intensief geverfd en gewassen om de stof de kenmerkende blauwe kleur te geven. Volgens schattingen heeft de gemiddelde jeans wel achtduizend liter water verbruikt voordat de broek in onze kledingkast belandt. 

Waterissues spelen niet alleen bij denimproductie, maar ook in andere onderdelen van de kledingindustrie. Een aantal veelzeggende feiten en cijfers. Na de landbouw verbruikt de kledingsector wereldwijd het meeste water. Het gaat jaarlijks om ruim drie procent van al het water dat op de wereld beschikbaar is. Bovendien zijn het verven en behandelen van textiel verantwoordelijk voor naar schatting twintig procent van het water dat wereldwijd door industriële processen wordt vervuild. 

Twee waterproblemen

Het hoge waterverbruik in de modewereld heeft in sterke mate te maken met de populariteit van katoen. In de gemiddelde garderobe is de helft van de kledingstukken gemaakt van dit natuurlijke materiaal. Wereldwijd is ongeveer 2,5 procent van alle beschikbare landbouwgrond beplant met katoen. In totaal gaat het om 31 miljoen hectare, wat neerkomt op bijna tien keer de oppervlakte van Nederland. De bevloeiing van katoenvelden veroorzaakt verzilting van de grond, waardoor de akkers ongeschikt raken voor landbouw. Bovendien droogt de irrigatie het omringende land uit. Het verdwijnen van het Aralmeer wordt vaak genoemd als afschrikwekkend voorbeeld hiervan. Dit meer in Centraal-Azië behoorde ooit tot een van de tien grootste meren ter wereld, maar bestaat als gevolg van de irrigatie van omringende katoenvelden nu grotendeels uit woestijngebieden. Daardoor hebben de lokale vissers geen werk meer – en dus ook geen bron van inkomsten.

Er is nog een tweede type waterproblemen in de kledingindustrie: afvalwater. Bijna de helft van de afvalwaterproblemen in de wereld heeft te maken met de productie van textiel. Op de katoenvelden wordt flink gespoten met toxische chemicaliën, zoals insecticiden en pesticiden. Als de chemicaliën in het oppervlaktewater terechtkomen, raakt een groot gebied rond de akkers vervuild. Dat treft naast de landbouwsector ook het drinkwater van de lokale bevolking. 

Watervervuiling speelt ook bij textielfabrieken. Bij het bewerken van de vezels en het maken van een kledingstuk zijn chloorbleek, chemische verfstoffen en finishings nodig. In lagelonenlanden komen deze milieubelastende stoffen nog al eens terecht in de rivieren in de buurt van de fabrieken. En uiteindelijk in het drinkwater. In de Chinese stad Xintang zijn de milieu-impacts hiervan duidelijk zichtbaar. Jaarlijks produceren de fabrieken er 260 miljoen jeans. De rivier in de nabijheid van de stad kleurt donkerblauw op de plekken waar de fabrieken verf en afvalwater dumpen. Volgens Greenpeace leidt dit tot ernstige gezondheidsproblemen, waaronder kanker en hersenbeschadigingen.

Mode met minder water

De waterproblematiek in de kledingindustrie is geen nieuws. Watervraagstukken staan al geruime tijd in de belangstelling van de modesector. Er zijn steeds meer initiatieven ontwikkeld om in het productieproces water te besparen en vervuiling te voorkomen. Zo maakte Greenpeace na een campagne met het motto Detox Fashion met twintig toonaangevende merken – van Adidas tot Zara – afspraken om toe te werken naar een gifvrije kledingproductie. Onder de noemer van de Aliance for Responsible Denim werken labels zoals MUD Jeans, Kings of Indigo, Nudie Jeans, Chasin, Just Brands, Coolcat, America Today, Kuyichi en Imps & Elfs sinds 2016 samen met onder andere de Universiteit van Amsterdam, Made-By, House of Denim en Circle Economy aan een duurzame denimindustrie. Slim watergebruik staat hierbij hoog op de agenda.

Er zijn bovendien steeds meer innovatieve technologieën op de markt die modemerken helpen om waterverspilling en vervuiling te verminderen. Zo hebben Nike, Adidas en Peak Performance al samengewerkt met het Nederlandse bedrijf DyeCoo, dat in 2012 de eerste commerciële waterloze textielverfmachine op de markt bracht. Hiermee kunnen synthetische stoffen zoals nylon en polyester zonder ook maar een druppel water worden geverfd. Conventionele verftechnieken verbruiken 100 tot 150 liter water per kilo textiel. Het verfproces van DyeCoo belooft niet alleen waterconsumptie in de kledingindustrie te verminderen, maar ook lozingen van giftig afvalwater te voorkomen. 

Kies waterbewust

Er verschijnen in toenemende mate modecollecties in de winkels die zijn gemaakt met aandacht voor water. 

Labels zoals Kuyichi en MUD Jeans maken in de jeanscollecties steeds meer gebruik van laser washing techniques. Bij deze bewerkingsmethode krijgt denim de modieuze worn look zonder dat er veel water, energie en chemicaliën voor nodig zijn. Een vergelijkbare techniek is ozone, waarbij een machine die stonewashing vervangt, zonder dat er bleekmiddelen en chemicaliën aan te pas komen. Volgens Kuyichi vermindert hiermee het waterverbruik met wel 67 procent.

De dry denims van Nudie Jeans zijn gerust een begrip te noemen. Deze jeans zijn gedoopt in indigo en vervolgens niet bewerkt, gewassen of geschuurd. Op die manier krijg je een orginal jeans in handen die je zelf lekker indraagt. Dat werkt volgens Nudie Jeans het beste als je de jeans de eerste zes maanden helemaal niet wast. Daarmee bespaar je natuurlijk direct ook het water dat de wasmachine – gemiddeld 55 liter per wasbeurt – verbruikt.

Met de Water<Less collectie is Levi’s al jarenlang een koploper in duurzaam denim. De jeans worden bewerkt met een finishing methode die het gebruik van water en chemicaliën minimaliseert. Ook mooi: Levi’s deelt haar kennis en best practices over watervriendelijke jeans actief met andere partijen binnen de mode-industrie. Zoals Paul Dillinger, directeur global product innovation, het in een interview zei: “Als je hebt uitgevogeld hoe je water kunt besparen en je vertelt er niemand iets over, dan ben je eigenlijk een jerk.”

Het Amerikaanse merk Guess staat misschien niet bekend als duurzame pionier, maar maakt de laatste jaren wel serieus werk van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Zo blijkt uit het duurzaamheidsverslag dat het bedrijf de waterverspilling die bij de productie van een jeans komt kijken tot in detail in kaart heeft gebracht. De productie van de klassieke skinny voor dames van Guess kost volgens deze berekeningen maar liefst 2701 liter water. Guess werkt inmiddels aan de uitvoering een uitgebreid actieplan dat de impact van de kledingproductie op de wereldwijde watervoorraden moet verminderen. Daarnaast zet het merk zich in voor schoon water in de regio’s waar de denimproductie plaatsvindt. Zo is in 2018 een watervoorziening in Puerto Rico geopend die duizend mensen dagelijks schoon water levert. Een mooi voorbeeld van hoe de modewereld niet alleen milieuproblemen verminderd maar zelfs ook een positieve maatschappelijke bijdrage levert.

Waterbesparend wassen

De watervoetafdruk van een kledingstuk wordt niet alleen bepaald door het waterverbruik tijdens de productie. Ook de manier waarop we onze kleding wassen, drogen en dragen is van invloed. Experts hebben berekend dat zeker de helft van de milieu-impact van een spijkerbroek te maken heeft met consumentengedrag, zoals wassen en strijken. 

Vorig jaar bleek uit onderzoek van MUD Jeans en Greenchoice dat één op de vijf Nederlanders de spijkerbroek in de was doet na deze twee dagen te hebben gedragen. Dit gebeurt vooral uit gewoonte – niet omdat de broek dan vies is, vlekken vertoont of onfris ruikt. Slechts een kwart van de ondervraagden gebruikt de eco-knop op de wasmachine. 

Onze wasgewoonten verspillen niet alleen water, maar betekenen ook dat onze kleding minder lang meegaat. Ongeveer de helft van de slijtage van een kledingstuk wordt namelijk veroorzaakt door wassen. 

Het goede nieuws is natuurlijk dat we het duurzame gehalte van onze garderobe dus zonder al te veel moeite toch kunnen verbeteren – simpelweg door kleding spaarzaam te wassen. Een extra bonus: dat levert tijdwinst op. Volgens het onderzoek van MUD Jeans en Greenchoice besteden we namelijk gemiddeld 28 minuten per wasbeurt aan het uitzoeken, ophangen en opvouwen van de was.