Andreas Reigersman was tot voor kort bestuurslid van Antroposana, een vereniging voor mensen die kiezen voor antroposofische gezondheidszorg. Jarenlang heeft hij een grote bijdrage geleverd aan de Antroposanapolis, een collectieve aanvullende verzekering die een aanzienlijk deel van de antroposofische therapieën en geneesmiddelen vergoedt. Volgens Andreas zou antroposofische geneeskunde net zo behandeld moeten worden als de reguliere gezondheidszorg, omdat deze een waardevolle aanvulling biedt. Een betere beschikbaarheid en betaalbaarheid van antroposofische gezondheidszorg vindt hij dan ook van groot belang. 

Hoe raakte je betrokken bij het verzekeren van antroposofische geneeskunde?

“Dat gaat verder terug dan Antroposana. Tijdens mijn rechtenstudie koos ik de herverzekeringsovereenkomst als afstudeeronderwerp. Dat is het verzekeren van verzekeringen: de risico’s die verzekeraars hebben, worden ook weer verzekerd en zo zijn alle verzekeringsmaatschappijen over de hele wereld met elkaar verbonden. Dat maakt dat jij en ik, als individuele verzekerden, ook weer met elkaar verbonden zijn in de wereldgemeenschap. Die verbondenheid vond ik interessant. Oorspronkelijk wilde ik onderzoek doen naar de spirituele invalshoek daarvan, maar daarover was toen zo weinig literatuur dat ik daar niet op kon afstuderen. Kort na mijn studie werd ik lid van Antroposana en reageerde ik op een vacature voor bestuurder in het toenmalige ledenblad. Er was toen al wel een polis, maar die moest onderhouden en doorontwikkeld worden. Dat werd mijn domein.” 

Waarom vind je de verzekerbaarheid van antroposofische geneeskunde belangrijk? 

“Mijn drijfveer om me voor die polis in te zetten, was dat ik vond, en vind, dat de antroposofische gezondheidszorg een behandeling verdient die gelijkwaardig is aan die van de reguliere geneeskunde. Niet alleen qua maatschappelijke waardering, maar ook wat betreft vergoedingen. 

De reguliere geneeskunde gaat in het algemeen sterk uit van een instrumenteel en technocratisch mensbeeld. Wat mij enorm aanspreekt, is dat je in de antroposofie juist te maken hebt met een visie waarin de mens niet alleen een fysiek, maar ook een geestelijk, bezield wezen is, met levenskrachten, vitaliteit en een ‘ik’. Al die lagen van dat mensbeeld kun je betrekken in de geneeskundige benadering, en kunnen worden toegevoegd aan het fysieke perspectief dat de reguliere geneeskunde voor ogen heeft.  Als je je uitsluitend richt op het fysieke, dan benader je maar een gedeelte van het totaal. In de reguliere geneeskunde kijkt men nauwelijks verder. Je hebt weliswaar de psychosomatiek, maar daarmee houdt het eigenlijk ook op. De antroposofische visie biedt een breder, aanvullend perspectief dat in mijn ogen een volwaardige erkenning verdient.”

Welke verzekeringsvormen kent Antroposana? 

“Er zijn twee Antroposanapolissen. Eén bij Avero-Achmea, daar zit het grootste deel van de verzekerden, en vanuit het verleden is er ook een groep verzekerden bij De Amersfoortse. Antroposana kent een basisverzekering en een aanvullende polis. Bij de aanvullende polis zijn er wat kleine dekkingsverschillen bij de twee maatschappijen, maar de basisverzekering is hetzelfde. Bij beide wordt een groot deel van de antroposofische therapieën en medicatie vergoed. Een belangrijk criterium daarbij is dat zorgaanbieders, bijvoorbeeld kunstzinnige therapeuten of euritmietherapeuten, beschikken over medische basiskennis en een afgeronde hbo-opleiding hebben. Ook moeten ze aangesloten zijn bij de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ). Bijzonder is dat een deel van de geneesmiddelen die in het buitenland erkend zijn en worden toegepast, ook in Nederland worden vergoed. Je kunt die medicijnen dan krijgen via een Duitse apotheek. Bij Antroposana kun je kiezen voor een naturaverzekering of een restitutiepolis. De naturaverzekering vergoedt alleen behandelingen van zorgaanbieders waarmee de verzekeraar een contract heeft afgesloten. Bij de restitutiepolis staat keuzevrijheid voorop en kun je overal zorg afnemen waar je maar wilt, maar dan betaal je wel iets meer premie.” 

“Ik vond, en vind, dat de antroposofische gezondheidszorg een behandeling verdient die gelijkwaardig is aan die van de reguliere geneeskunde”

Hoe groot is de vereniging en wat zijn haar activiteiten?

“Van de 5.000 Antroposana-leden hebben er ongeveer 3.000 een Antroposanapolis. Sommige leden kiezen niet voor de polis, omdat ze bijvoorbeeld via hun werk gebruik kunnen maken van een goedkopere collectieve zorgverzekering. Maar dan nog is een Antroposana-lidmaatschap waardevol: je helpt de vereniging in het geven van voorlichting en het steunen van wetenschappelijk onderzoek naar antroposofische geneeskunde. Leden ontvangen het kwartaalblad Stroom en kunnen voordelig deelnemen aan de activiteiten van lokale afdelingen, zoals lezingen en workshops die inzicht geven in de antroposofische geneeskunde en het mensbeeld dat daaraan ten grondslag ligt. Meestal gaan die uit van actuele thema’s waarover mensen vragen hebben, omdat de gangbare aanpak niet voldoet. Zaken als: goede voeding – wat is dat eigenlijk? Of: wat gebeurt er als je slaapt, wat is het heilzame van een goede nachtrust? Dit soort informatie spreekt ook niet-leden aan. Geen wonder als je bedenkt dat het aantal patiënten dat gebruikmaakt van antroposofische geneeskunde in Nederland op zo’n 200.000 mensen uitkomt. Dat is veel. Er is blijkbaar een grote groep die dat actief opzoekt. Er zijn trouwens ook veel reguliere gezondheidscentra en ziekenhuizen die gebruikmaken van inzichten en medicatie uit de antroposofische geneeskunde. Het is nog steeds een beetje taboe om daar voor uit te komen, maar nog niet zo lang geleden is er op initiatief van ZonMW (de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie) en het ministerie van VWS een onderzoeksgroep gestart naar de toepassing van integratieve geneeskunde in Nederlandse ziekenhuizen.“

Wat doet Antroposana om wetenschappelijk onderzoek naar antroposofische geneeskunde te stimuleren?

“We leveren een financiële bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek van bijvoorbeeld de Hogeschool Leiden. Dat onderzoek is belangrijk om op een goede manier de dialoog te kunnen aangaan met mensen die zijn opgeleid in de reguliere geneeskunde. Om dat gesprek te kunnen voeren, moeten er echt harde uitkomsten zijn, die ook een verzekeringsarts gewoon begrijpt. Je komt er dan niet door te praten over zielenroerselen. De resultaten moeten gemeten kunnen worden. Antroposana wil dat graag mede mogelijk maken. We promoten dat onderzoek ook weer bij de zorgverzekeraars, om te kijken hoe het gebruik van antroposofische geneeskunde uitpakt in de schadelast: zijn patiënten die hiervan gebruikmaken goedkoper voor een verzekeraar? Het is nog niet zo eenvoudig om dat goed in beeld te krijgen.”  

Bij veel mensen hebben antroposofische geneesmiddelen het imago dat ze duur zijn, en slecht verkrijgbaar. Klopt dat inderdaad? 

“Nee, antroposofische geneesmiddelen zijn over het algemeen niet duur. Het lijkt alleen alsof deze middelen duurder zijn dan reguliere medicatie, omdat ze soms niet worden vergoed. De verkrijgbaarheid is wel een punt, maar het gros van de apotheken biedt toch wel toegang tot antroposofische geneesmiddelen. Alle antroposofische geneesmiddelen op de Nederlandse markt zijn in ieder geval verkrijgbaar bij de Weleda-apotheek in Zoetermeer. Er is zelfs een handige app waarmee je  je je bestelling kunt plaatsen, of waarmee je je recept rechtstreeks kunt inleveren.  Een aantal middelen is in de categorie ‘zelfzorg’ terechtgekomen, en die moet je dan zelf betalen. Dat is toch een drempel. Door in onderhandelingen met verzekeraars zo ruim mogelijke vergoedingen te bedingen, probeert Antroposana dit soort drempels weg te nemen. In Nederland is dat best lastig. Als je kijkt naar landen als Duitsland en Zwitserland zie je dat ze er daar ruimhartiger mee omgaan; daar is van oudsher meer een culturele traditie van natuurgeneeswijzen, gericht op het doorgeven van de kracht van de natuur. Om ook op Europees niveau de zaken goed voor elkaar te krijgen, werken we samen met een aantal andere patiëntenverenigingen uit Europa.” 

Hoe belangrijk is wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid van antroposofische geneesmiddelen voor het vergoeden ervan? 

“We gaan niet zo ver dat het een eis is om antroposofische medicatie vergoed te krijgen, want volgens de standaard wetenschappelijke opvatting is er uiteindelijk maar vrij beperkt bewijs over de werkzaamheid. Daar zijn verschillende redenen voor: zulk onderzoek kost veel geld en dat is niet zomaar beschikbaar. Daarom is er tot nu toe maar een deel van de middelen onderzocht. Daarnaast zijn gebruikelijke onderzoeksmethoden voor reguliere farmaceutische producten niet altijd geschikt voor het onderzoek naar antroposofische medicatie. Dat komt omdat het hier deels gaat om medicatie met een zeer fijne verdunning van werkzame stoffen, waardoor de materialiteit daarvan niet meer is terug te vinden in het geneesmiddel. Deels gaat het ook om middelen waarbij de bereidingsprocessen van de substanties cruciaal zijn, en dus niet alleen de puur chemische samenstelling. Dat leidt ertoe dat je met de reguliere verklaringsmodellen niet kunt uitleggen hoe het werkt. Er moeten dus nieuwe geaccepteerde onderzoeksmethodieken worden ontwikkeld om juiste deze vorm van geneeskunde te onderzoeken. Wat je in de huidige situatie bijvoorbeeld wel kunt zeggen, is: ‘We hebben (bijvoorbeeld) 1.000 patiënten gehad met een bepaald ziektebeeld en die hebben we de volgende  antroposofische medicatie voorgeschreven, en het resultaat is dat er bij een significant aantal mensen positieve uitkomsten zijn’. Je kunt dus wel iets hard maken over de werkzaamheid als je kijkt naar aantallen patiënten en hun ervaringen met antroposofische medicatie. Maar daarbij moet je wel een voorbehoud maken, want antroposofische geneeskunde is juist ook sterk individueel gericht. Je kunt dus niet zomaar met cohorten werken: de ene patiënt is de andere niet. Ook in de reguliere zorg zie je echter een trend ontstaan waarbij zorgverleners meer uitgaan van het individu. Personalized medicine noemen ze dat. Dat is iets waarin de reguliere en antroposofische benadering elkaar mogelijk kunnen vinden. 

Het probleem met het hele vergoedingssysteem van verzekeraars is dat het uitsluitend een indeling kent in ‘regulier’ en ‘alternatief’. Iets dat een brug daartussen probeert te slaan, bestaat niet. Daar ligt ook een opdracht voor ons. De antroposofische geneeskunde is namelijk niet alternatief, het is een aanvulling op de allopathische geneeskunde, met het volste respect voor de wetenschappelijke verworvenheden daarvan. Het is integratief, en probeert samen met de reguliere wetenschap tot een hoger plan te komen.”