Maria João Pires is bekend om haar filosofische benadering waarin de muziek en het leven naadloos verbonden zijn. Voor mijn boek ëWalking up the Mountain Trackí over de link tussen zen en musiceren had ik een lang gesprek met haar, waarin ze raakte aan de kern van wat muziek eigenlijk is.

Het is moeilijk uit te leggen …

“Ja! In woorden is het heel moeilijk. Voor mij en andere musici is het veel gemakkelijker om dit in muziek uit te drukken. Door op een bepaalde manier muziek te maken of door vele jaren van meditatie kun je het gevoel hebben dat je met alles verbonden bent en normaal gesproken zijn we ons niet bewust van deze verbinding. Het concert is een voortzetting van het echte leven. Ik geloof in kunst voor elke dag. Het voelt onnatuurlijk om het podium op te gaan in een concertzaal. Ik wil niet in het middelpunt van de belangstelling staan.”

Veel zaken in ons dagelijks leven leiden ons af van de diepere betekenis van kunst?

“O ja, veel te veel. En het is niet eenvoudig om vrij te zijn van die gedachten, omdat we altijd ons voorstellen wat we willen bereiken in de toekomst. Veel wat we niet nodig hebben, zoals succes, gedachten over winnen, beroemd en bewonderd worden, over anderen te slim af zijn, allemaal niet essentieel. Deze ambities worden beschouwd als positieve waarden in onze samenleving, maar in feite zijn ze de grootste vijand in onze ontwikkeling als musici. Beroemd worden wordt als zeer positief ervaren, maar voor kinderen betekent dit dat ze aan de verwachtingen van hun ouders en hun leraren moeten voldoen. Het kind weet niet dat deze gedachten aan roem en glorie zijn grootste vijand zullen blijken te zijn, een illusie.”

“Ademen is het belangrijkste in muziek, ruimte, rust in de ruimte, open zijn. Het is de muziek die ons laat spelen, niet wij maken de muziek. Muziek neemt ons mee, leert ons. Tijdens de uitvoering probeer ik weg te zijn van mijn gedachten. Geef geen kritiek, probeer er gewoon te zijn, niet denken, niets willen. Collegaís vervangen deed ik graag, want er is dan geen tijd om na te denken. Ik heb echt het gevoel dat ik zo weinig weet.”

U zei dat musici de wereld kunnen verbeteren.

“Ja, het hangt ervan af hoe musici samenkomen en hoe ze iets in die zin willen construeren, want muziek en kunst kunnen in het algemeen zeker een transformatie veroorzaken. Muziek op zijn eigen specifieke manier kan ervoor zorgen dat dingen in een goede richting bewegen. We leven in een economische wereld die helemaal verkeerd is, jongeren denken in economische termen over muziek. Business en muziek verbinden is onzinnig. Kunst heeft daar niets mee te maken. Het echte doel in kunst is om er te zijn, mensen te dienen, hen te laten begrijpen hoe ze beter kunnen worden, hoe ze in vrede kunnen leven, dit is de opdracht van kunstenaars.”

Door concerten te geven?

“Ja, het podium opgaan is een grote verantwoordelijkheid, om twee redenen. Eerst moet je muziek op een respectvolle manier brengen. En ten tweede als één persoon op een podium met 2000 mensen die luisteren, heb je een macht, en mensen die zeggen: ìIk ben de beste!î zijn een gevaar. Niet alleen een gevaar voor muziek, maar ook voor de wereld. Onze missie zou moeten zijn om te proberen dingen te veranderen. Kunst kan mensen hun waardigheid teruggeven. Verander de wereld, begin bij de kinderen op de basisschool, laat ze samen zingen: ze leren elkaar te respecteren, ze leren stil te zijn, op te letten en verschillen te accepteren. Ze zullen zich gelukkig voelen.”