Sinds Covid is er gelukkig meer aandacht voor de gezondheid en is het woord zelfzorg meer in ons vocabulaire opgenomen. In de praktijk kom ik echter tegen dat veel mensen vaak niet weten wat ze dan moeten doen en als ze het wel weten hier geen tijd voor hebben of maken om dit ook werkelijk te doen. We leven in een hoofd-gestuurde maatschappij waarin we plannen en planningen maken die uiteindelijk vaak in het slop raken, niet reëel of te groot zijn en vaak helemaal niet afgestemd op het eigen lichaam. Google lijkt dan een ware raadgever te zijn, terwijl de werkelijke antwoorden liggen in het eigen lichaam.

Directe verbinding met de natuur

Wanneer we bij het lichaam beginnen, het lichaam als uitgangspunt nemen, dan zie ik dat zoveel mensen niet weten hoe hun lichaam werkt, hoe het communiceert en hoe je hiermee kunt leren omgaan.

Het lichaam is onze directe, primaire verbinding met de natuur en alles wat leeft. Het is onze database van wat we hebben meegemaakt en ons voertuig om te kunnen leven. Omdat het lichaam direct met de natuur verbonden is, is het zoals in de natuur onderhevig aan natuurwetten.

Westers perspectief

Toen ik een aantal jaren geleden mijn boeddhistische leermeester Tulku Lobsang Rinpoche interviewde zei hij dat het westerse perspectief op het leven zelf niet klopt. Hij beschrijft vier belangrijke natuurlijke principes die horen bij de realiteit van leven:

Weten dat het leven zelf, het feit dat je in leven bent, het hier en nu, kostbaar is.

Weten dat het leven altijd gepaard gaat met veranderingen.

Weten dat het leven altijd gepaard zal gaan met lijden.

Weten dat het leven eindig is.

Wanneer we dit direct vertalen naar het lichaam betekent dit:

Het lichaam is kostbaar.

Het lichaam verandert voortdurend, is altijd in beweging.

Het lichaam laat ons pijn voelen, bijvoorbeeld over hoe we het leven ervaren en over wat we hebben meegemaakt.

Het lichaam is sterfelijk.

Maar wat betekent dit in de praktijk?

In eerste instantie meer stilstaan bij wat je lichaam allemaal voor je doet zonder dat je je hiervan bewust bent. Het verteert je eten, haalt de voedingstoffen uit de voeding en scheidt af wat jou niet dient. Het werkt bacteriën en virussen uit je lichaam en geeft je signalen over wat er van binnen gebeurt. En dat gegeven is bijzonder.

We nemen veel als vanzelfsprekend aan, totdat we ziek worden, een ongeluk krijgen of anderszins uit onze mythe van het eeuwige leven worden gehaald. Dus kunnen we onszelf een dienst bewijzen om ook de mooie momenten te durven zien en pakken, de aandacht te hebben voor de schoonheid van het leven.

Aanwezig in het nu

Mensen zijn vreemde wezens. We verlangen verandering en ontwikkeling, maar we zijn ook gewoontediertjes die een bepaalde routine en voorspelbaarheid nodig hebben en dit kan voor interne schuring zorgen. Het leven kun je zien als een rivier die altijd blijft stromen. Je kunt je even vasthouden om bij te komen, maar de stroom van het leven gaat altijd door. In de praktijk geeft het hier en nu altijd het meeste houvast. En dat valt soms niet mee, want we leven vaak met het verleden en in de toekomst. Het echt aanwezig zijn in het nu, zoals Eckhart Tolle ook beschrijft in zijn prachtige boek ‘The power of Now’ is het meest reële wat er is. En als jouw ‘nu’ niet echt fijn is, dan kan het, als je er werkelijk bij stil durft te staan, ook een aanzet geven tot bewegen en jezelf de vraag te stellen waar je eigen verlangens en behoeftes liggen en je eigen regie over je leven te pakken.

In contact met emoties

Het lichaam heeft een ander tempo dan ons hoofd. Gedachten gaan vliegensvlug en het lichaam gaat veel trager. Maar het durven vertragen is in eerste instantie helemaal niet comfortabel. Het confronteert ons met achterstallig onderhoud, met dat we mogelijk keuzes hebben gemaakt waar we niet blij van worden. Trauma’s spelen hier een grote rol in. We worden dan geconfronteerd met lijden en daar hebben veel mensen niet mee leren omgaan.

Psychiater Dirk de Wachter schreef hier een treffend boek over: ‘De kunst van het ongelukkig zijn’. Dan komen we in contact met onze emoties en gevoelens, waar we ons lastig mee weten te verhouden. Vanuit het lichaam bezien zijn emoties en gevoelens niets anders dan energie die vrijkomt of die opgeslagen is in het lichaam en een uitweg zoekt. Tranen willen stromen, boosheid wil eruit, waarin we onze autonome kracht kunnen leren ervaren en vreugde de ruimte geven.

Het lijden zit voor veel mensen in wat we van deze emoties en gevoelens vinden. En dit geldt het meest voor de dingen die we niet als aangenaam ervaren of waarvan we geleerd hebben dat die niet wenselijk zijn.

Neutrale informatie

De animatiefilm ‘Inside Out’ laat op heldere wijze zien welke kracht er in iedere emotie verscholen gaat. Woede geeft aan wat ons niet dient, walging laat zien wat niet goed is voor ons systeem en angst is erop gericht om ons veilig te houden. Chronische onderdrukking van emoties en gevoelens leidt tot vervelende klachten en ongemakken en heeft geen goede invloed op het herstellen van ziektes en aandoeningen. Vanuit het lichaam bezien is alles wat we ervaren in feite neutrale informatie. Je kunt het vergelijken met de lampjes in je auto. Maar onze interpretatie van wat we ervaren is vaak het lastigst. Bovendien moet het zo snel mogelijk worden opgelost en het moet weg. We kijken veel minder snel naar wat het ons zou kunnen zeggen.

De realiteit is dat zolang de mensheid bestaat er altijd verandering en lijden is. Daar komen we niet onderuit en daarmee leren omgaan zou je als levenskunst kunnen zien. En daar hoort ook bij het besef van eindigheid. De Australische palliatief verpleegkundige Bronnie Ware beschreef in haar boek ‘The top five regrets of dying’ hoe mensen die stervende waren terugkeken naar hun leven. Mensen hadden op hun sterfbed spijt van hele basale en universele zaken:

Had ik maar mijn leven op mijn eigen manier geleid, niet het leven dat anderen van me verwachtten of wilden.

Had ik maar niet zo veel gewerkt.

Had ik mijn gevoelens maar vaker getoond.

Had ik mijn vrienden maar meer gekoesterd.

Had ik mezelf maar meer toegestaan om gelukkig te zijn.

Lichaamsgericht Leren zou je kunnen zien als het leven realistisch benaderen en het leren omgaan met deze realiteit. Hierin kan het bewustzijn van sterfelijkheid een ingang bieden om het wonder van het leven te aanschouwen. En daarbij de onvermijdelijke veranderingen en het lijden in het leven te leren omarmen.