De ontwikkeling van de huidige beren begon ongeveer dertig miljoen jaar geleden. Beren vormen een familie binnen de roofdieren. Er zijn drie onderfamilies te onderscheiden: de reuzenpanda (die onlangs een reusachtige hype veroorzaakte toen er twee in ons land arriveerden), de brilbeer, en de echte beren (Ursinae). De familie Ursinae bestaat uit zes verschillende beersoorten met overeenkomstige uiterlijke kenmerken zoals de krachtige poten en een fors lichaam. Zij delen hetzelfde dieet. Deze beren zijn allemaal omnivoor, maar hun dieet bestaat toch voornamelijk uit plantaardig voedsel, zoals grassen, zaden, bessen, noten, wortels en knollen. Verder eet hij insecten, vis en kleine zoogdieren. In sommige gebieden jaagt hij ook op grote hoefdieren, zoals bijvoorbeeld elanden, rendieren en edelherten. En laten we niet vergeten dat menig mens een ontmoeting met een beer niet heeft kunnen navertellen. De kans dat je oog in oog met een beer staat is overigens klein, want ze mijden mensen het liefst, maar wanneer er plotseling een voor je staat moet je vooral kalm blijven. Het is mogelijk dat de beer je gewoon met rust laat. Beren willen niet aanvallen, maar willen weten of je een bedreiging vormt. Blijf staan en verroer je niet. In geen geval mag je omdraaien en het op een lopen zetten. Dit maakt bij de beer instinctief de reactie los om je als prooi te zien. Je hebt geen schijn van kans: een beer kan snelheden boven de vijftig kilometer per uur halen en dat haalt zelfs de snelste atleet niet. Probeer langzaam en geleidelijk met kleine stapjes je zijwaarts en achterwaarts van de beer te verwijderen. Succes ermee!

Ze leven in zeer diverse gebieden, van de Noordpool tot aan de tropische wouden rond de evenaar. Bruine beren paren van mei tot augustus. In november begint pas de eigenlijke draagtijd waardoor deze met acht tot tien weken voor zo’n groot dier in feite nogal kort is. In december of januari brengt zij in haar overwinteringshol de jongen ter wereld. Meestal worden twee of drie jongen geboren. Ze wegen ongeveer een pond, zijn naakt, blind en tandeloos. De berin zoogt dan haar jongen ongeveer gedurende anderhalf jaar. Bij jonge dieren is dikwijls een soort halsband van witte haren te zien, die later weer verbleekt.

De bruine beer is de bekendste en behoort tot de familie van de grote beren en heeft het grootste verspreidingsgebied. In Europa komt hij alleen nog voor in Scandinavië, op de Balkan en in Rusland. Verder leeft hij in delen van Azië, het westen van Canada en in Alaska. Er zijn verschillende ondersoorten, waaronder de kodiakbeer en de grizzlybeer.

De bruine beer is een solitair levend dier met een slecht gezichtsvermogen, maar een uitstekende reuk en een prima gehoor. Hij is tamelijk trouw aan zijn woongebied en bewoont een eigen territorium, dat met 500 à 2500 ha niet eens zo bijzonder groot is. Beren zijn echter uitstekende wandelaars met een flink uithoudingsvermogen. Ze kunnen over grote afstanden trekken en zijn zeer goede zwemmers. De jongen klimmen meer in bomen dan de volwassenen. Bij normale omstandigheden zijn ze zowel overdag als ‘s nachts actief. In gebieden waar ze belaagd of verstoord worden, gaan ze uitsluitend ‘s nachts op pad. In de zomer leggen bruine beren een reserve vetlaag aan waar ze ‘s winters tijdens de winterslaap op kunnen teren, maar dat is geen echte winterslaap omdat temperatuur en hartslag niet veranderen.

De mens is gefascineerd door de beer en daar is niets mis mee zolang het blijft bij de aanschaf van een knuffel. Dat is helaas niet altijd het geval. Sinds millennia wordt berengal gebruikt voor de bereiding van traditionele Chinese geneesmiddelen. Als zalf is het een medicijn voor lever- en darmkanker, hepatitis en stoornissen van de spijsvertering. De laatste jaren dient berengal vooral voor de fabricage van shampoo, crèmes, keeltabletten, oogdruppels en wijn. In de jaren tachtig werden in Azië speciale berenboerderijen opgezet, waar de gekooide dieren worden ‘gemelkt’. Na verdoving wordt de buik opengesneden en gal afgetapt, tot honderd cc toe. De wond veroorzaakt chronische infectie, die het dier niet lang overleeft. Onderzoek heeft aangetoond dat de beren helse pijnen te verduren hebben. Er is helaas nog een lange weg te gaan voordat we de beer de rust gunnen die het verdient.