Ingeburgerd is het woord inspiratie echter met een heel andere betekenis. Inspiratie is een woord dat vooral gebruikt wordt voor de toestand waarin een kunstenaar verkeert wanneer deze het kunstwerk maakt. Wanneer je aan een componist denkt, zoals Bach bijvoorbeeld die religieuze muziek schreef, dan kun je je voorstellen hoe hij in een verheven innerlijke geïnspireerde toestand was, waarin hij als het ware innerlijk hoorde wat hij voor een bepaald thema schreef. Hoe meer enthousiasme en geestdrift daarmee gepaard gaan, des te meer noem je een kunstenaar geïnspireerd.

Musicus

Dat geldt ook voor de uitvoering van muziek en andere kunsten. Een musicus die als kunstenaar de techniek van het instrument beheerst, kan een muziekstuk geïnspireerd weergeven. Dan is het niet alleen een ten gehore brengen van de tonen op grond van de geschreven noten, maar dan zit daar een bepaalde ‘geestdrift’ in die te maken heeft met het vatten van de betekenis van de muziek, die dan in de uitvoering hoorbaar wordt. Ik geloof dat je mag zeggen dat een kunstenaar, een musicus, zo bedreven moet zijn in het hanteren van het instrument, dat hij of zij de technische moeilijkheden kan vergeten om werkelijk geïnspireerd te zijn.

Schrijver

Een schrijver pakt de pen of gaat achter de computer zitten, heeft een idee met betrekking tot wat hij of zij wil schrijven en moet dan wel geïnspireerd raken om dit zo onder woorden te kunnen brengen, dat het meer is dan een verslag. Zelfs wanneer je een reisgids of een kookboek schrijft, heeft dat boek pas waarde wanneer de auteur geïnspireerd was bij het schrijven. Als je een kookboek schrijft en je schrijft de recepten alleen maar over of je put ze uit je herinnering, zonder daarbij de inspiratie van het uiteindelijk kant-en-klare gerecht te hebben, bij het schrijven te proeven als het ware, is zo’n boek uiteindelijk, ik wil niet zeggen waardeloos, maar niet veel waard. Inspiratie is in die zin een geestdrift van de kunstenaar, welke kunst die kunstenaar ook uitoefent. Dat gaat dus over de wijze waarop je iets tot stand brengt.

Er is natuurlijk ook de inhoud, die geïnspireerd kan zijn. Dan kom je in een ander gebied. Wanneer je aan Bach denkt, dan zou je je kunnen voorstellen dat het de geestelijke wereld zelf is die hem geïnspireerd heeft tot muziek.

Schilder

Wanneer je aan de schilder Rafael denkt en zijn wereldberoemde schilderij de Sixtijnse Madonna, dan kun je je voorstellen dat het niet alleen de geestdrift van de kunstenaar is die daar werkzaam is, maar dat het beeld op zich ook geïnspireerd is. Wanneer je bedenkt dat er een boek bestaat over welke mensen dat beeld – een kopie natuurlijk – in hun kamer hadden hangen, dan zie je wat een ongelofelijke betekenis zo’n geïnspireerd beeld, vervaardigd door een geïnspireerde kunstenaar, heeft.

Wanneer je inhoud produceert, wanneer je schrijft, dan is het woord inspiratie voor meerdere uitleg vatbaar. De meeste mensen in onze tijd staan niet onmiddellijk in contact met hun geest en dan via hun geest met de geestelijke wereld. We zijn zo sterk naar buiten gericht, zo sterk naar het zintuiglijke bestaan gericht en zo sterk gericht op het materiële daarin, dat wat de mensen invalt meestal ook direct uit dat stuk van het bestaan ingeademd wordt. Dat wil zeggen dat je je geïnspireerd kunt voelen, maar dat je in feite je eigen biografie inspireert en dat je daar niet bovenuit komt. Dat kan natuurlijk heel interessant zijn en wanneer je een kunstenaar bent kan dat ook voor andere mensen van groot belang zijn.

Maar inspiratie vanuit de eigen biografie is uiteraard iets heel anders dan de inspiratie waarover Rudolf Steiner spreekt, bijvoorbeeld in zijn boek De weg naar hoger inzicht.

Het zuivere vrije denken

Dan gaat een lange weg van zelfopvoeding vooraf aan inspiratie. Daarvoor moet je de kunst van het zuivere vrije denken leren beheersen. Dat hoeft niet per se via filosofie te gebeuren, je kunt dat ook op andere manieren bereiken, door het mediteren van zinnebeelden of van spreuken bijvoorbeeld. Maar je ziel moet gewend raken aan inhouden en samenhangen die niet in het zintuiglijke bestaan te vinden zijn. Tegelijkertijd moet je werken aan een innerlijke zelfopvoeding, waarbij je leert onderscheiden tussen datgene wat met je eigen ego te maken heeft en datgene wat behoort tot het grote Wereldal. Je moet leren onderscheiden tussen wat uit het lichaam komt en wat uit het bovennatuurlijke komt. Dat doe je door in het gedachteleven zo’n sterke concentratie op niet-zintuiglijke inhouden toe te passen, dat je gewend raakt aan het verwijlen daarin. Wanneer je dan deze zelfgemaakte inhoud kunt vergeten, dan kom je in de inspiratie.

Inademing via de ziel

Dan heb je dus in feite eerst afscheid genomen van het zintuiglijke bestaan, je hebt een tijdlang verwijld in het zuivere denken, het niet-zintuiglijke denken en je begint te letten op wat je daarin doet.

Wanneer je dat zo nauwkeurig kunt dat je de inhoud van je gedachteleven kunt loslaten en alleen nog maar leeft in het verwijlen in het proces waarin je zit, dan kom je in wat Rudolf Steiner inspiratie noemt. Dan wordt het mogelijk dat in dat proces iets ‘ingeademd’ wordt wat van buiten jouw persoonlijkheid komt.

Dan neemt het woord inspiratie in feite weer een letterlijke betekenis aan, alleen verloopt die inademing dan niet via de longen, maar via de ziel, via het denken, voelen en het willen. Het gebied dat op aarde het werkgebied voor het lagere ik is, wordt zo omgevormd, dat het zichzelf kan vergeten en verwijlen kan in bovenzinnelijke processen die als een ademhaling in zich kunnen toelaten, wat uit een niet-zintuiglijke wereld geïnspireerd kan worden.

Zo hebben we dus vier verschillende kwaliteiten van de inspiratie leren kennen;

De puur lichamelijke inspiratie als inademing;

De geestdrift als een heilige wind die door het gemoed waait;

De inspiratie uit de biografie;

En tenslotte de inspiratie door de zuivere bovenzinnelijke geest.