Hijs de zeilen voor duurzaam transport

Emissievrij transport, dat is wat de zeilende handelsvloot van Fairtransport biedt als tegenwicht aan extreem vervuilende containerschepen. Een revolutie, al is het voorlopig op kleine schaal. ‘De bedrijven waar we producten van vervoeren zijn pioniers op het gebied van duurzaamheid.’

Tekst: Jolien Scholte | Beeld: Fairtransport

“Kijk, dat gedeelte is helemaal rot. En we zijn nu bezig met een nieuwe onderkiel.” Kapitein en initiatiefnemer van Fairtransport Jorne Langelaan klost over het dek van de Nordlys, een 150 jaar oud zeilschip dat Fairtransport volledig aan het herstellen is op een oude marinewerf in Den Helder. “Maart volgend jaar willen we de Nordlys in de Europese vaart hebben”, stelt Langelaan. Als vrachtschip, welteverstaan.

Dat idee ontstond in het jaar 2000, toen Langelaan tijdens een oceaan oversteek zijn huidige compagnons Andreas Lackner en Arjen van der Veen ontmoette aan boord van driemaster De Europa. “Omdat we op de handelsroute voeren, zagen we veel vrachtschepen met enorme rookpluimen en smog. Toen dachten we: dat is eigenlijk onzin als je ook gewoon de wind kunt gebruiken.” De drie gingen ieder hun weg in de scheepvaart, tot Arjen in 2006 de tijd rijp achtte voor de zeilende handelsvaart. “De olieprijs steeg, en er kwam meer interesse voor duurzaamheid”, legt Langelaan uit. De drie vrienden zaten toen in Kroatië, Kaapverdië en Argentinië, maar kwamen terug naar Nederland om hun bedrijfsplan voor zeilend vrachtvervoer te schrijven, én uit te voeren.

Zonder motor

In Delft vonden ze het wrak van een zeilschip, dat ze voor weinig geld konden kopen en omdoopten tot de Tres Hombres. In 2,5 jaar tijd werd het schip, met hulp van 150 vrienden en vrijwilligers, van wrak tot zeewaardig zeilschip omgetoverd. De motor sloopten de drie mannen eruit. “Als statement”, zegt Langelaan trots. “Veel mensen dachten dat het onmogelijk was om helemaal zonder motor te varen. Wij doen het nu al vijf jaar.” Een kwestie van wennen, volgens de kapitein. “Soms drijf je een dag ergens als er geen wind staat, en je moet een sleepboot regelen om de haven binnen te komen.” Als gevolg daarvan kan Fairtransport niet exact zeggen wanneer hun schip aankomt. “Maar we worden wel steeds beter in het inschatten. Sinds september varen we nu al volgens ‘dienstregeling’, hetgeen fijn is voor de klanten.”

Die klanten vinden Langelaan en zijn compagnons vooral in het midden- en klein bedrijf, bij ondernemers die willen pionieren op het gebied van duurzaamheid. Ze vervoeren bijvoorbeeld duurzaam geproduceerde chocolade, koffie, wijn en rum. “De wijn die we transporteren komt uit Bretagne, waar een boer zijn land nog met paarden bewerkt. Die vervoeren we naar Kopenhagen, waar de wijn zelfs bij het bekende restaurant Noma wordt geschonken.” De rum koopt Fairtransport zelf in, in het Caribisch gebied en op de Canarische eilanden. “Daar wordt het nog ouderwets gestookt in een koperen ketel uit 1930.” Bijna elk product heeft zijn verhaal. “Het is een belevingseconomie”, meent Langelaan. Hij overhandigt een foldertje van de Tres Hombres-rum in het Fairtransport-kantoor op de scheepswerf in Den Helder. “Kijk, vanuit hier organiseren we dus de revolutie in de zeilende handelsvaart.”

‘Wij richten ons op het transport van goederen die niet lokaal geproduceerd kunnen worden zoals koffie en chocola.’

Ambassadeursfunctie

Maar in hoeverre kun je een revolutie ontketenen, met voorlopig alleen de Tres Hombres in de vaart, en binnenkort de Nordlys daarbij? “We hebben ook wel een ambassadeursfunctie”, vindt Langelaan. “Er is veel aandacht voor wat we doen, en daar bereik je ook veel mensen mee.” Het doel van Fairtransport is ook niet om concurrentie te bieden aan de enorme vrachtschepen. “Voor de lange termijn is ons streven juist een wereld waar minder getransporteerd wordt.”

Langelaan gaat verder: “Negentig procent van het transport bestaat uit producten die elders goedkoper geproduceerd kunnen worden. Dat slaat volgens ons nergens op als het ook lokaal geproduceerd kan worden.” Hij geeft als voorbeeld biologische uien uit Chili in de Nederlandse supermarkt: “Hoe biologisch is het als het met een ontzettend vervuilend schip is getransporteerd, terwijl we ze ook lokaal kunnen verbouwen?” Fairtransport richt zich daarom voornamelijk op het transport van goederen die niet lokaal geproduceerd kunnen worden zoals koffie en chocola.”

Meevaren?

De vraag is hoe rendabel Fairtransport is: ze doen immers langer over een afstand dan een gemotoriseerd schip, en hebben minder laadruimte. “We concurreren op het feit dat wij emissievrij kunnen transporteren”, zegt Langelaan. “Dat kost de bedrijven iets meer, maar ik vind dat je je bij transport ook moet afvragen wat het de planeet kost. Die werkelijke rekening zie je niet.” Daarnaast is een inkomstenbron van Fairtransport de trainees die mee varen, en leren werken op het zeilschip. “Dat is voor iedereen”, vertelt Langelaan. “Scholieren die een half jaar willen reizen, gepensioneerden, mensen die principieel niet willen vliegen. Noem maar op.”

Langelaan ziet een rooskleurige toekomst voor Fairtransport. “Over een aantal jaar willen we een trans-Atlantische lijndienst hebben, die regelmatig afvaart, dus met meerdere schepen. Naast vrachtvervoer willen we dan ook de gelegenheid bieden om passagiers mee te nemen.” Nu heeft Fairtransport alleen nog de Tres Hombres en volgend jaar ook de Nordlys in de vaart, maar Langelaan denkt breder. “Uiteindelijk zou ik graag mensen overal ter wereld de optie willen bieden om emissievrij te transporteren en te reizen.”