Beide dames zijn al jaren nauw verbonden met het vrijeschoolonderwijs: Nicoline als mede-oprichter van twee vrijescholen (PO en VO) in Amsterdam Noord, en Nicole als schoolleider van de Bernard Lievegoed School (PO) in Maastricht. “We zijn iedere maand vrijwillig bij elkaar gekomen. Wiebe Brouwer, bestuurder van middelbare vrijescholen in Noord-Holland, bedacht het thema ‘Een traditie van vernieuwing’”, vertelt Nicole. “Die titel vonden we zo passend, ook bij ons onderwijs, omdat we onze tradities in ere willen houden.” Het stukje vernieuwing komt terug in de verbinding die een traditie met zich meebrengt. “En dat is iets waar de huidige maatschappij steeds meer naar op zoek is.”

Perspectief

Bezoekers van het festival konden die verbinding beleven door een gevarieerd programma met onder andere lezingen, films, paneldiscussies en workshops. Nicoline was hier medeverantwoordelijk voor. “Denk aan het boeken van sprekers”, legt ze uit. “We hebben bewust gezocht naar mensen die een link hebben met vrijeschoolonderwijs, zowel direct als indirect.” Alumni van de vrijeschool, zoals TV-maker Floortje Dessing en Olympisch snowboardster Nicolien Sauerbreij, werden door een presentator en het publiek geïnterviewd. Maar ook beleidsmakers op het gebied van onderwijs, hoogleraren en ondernemers waren aanwezig. “We hadden bijvoorbeeld voor een lezing een wetenschapsjournalist uitgenodigd die wetenschap over het brein heeft bestudeerd. Daarbij heeft hij vooral gekeken creativiteit en creatief werken met je brein”, legt Nicoline uit. Er is hier sprake van een raakvlak met de vrijeschool en dat brengt perspectief om te zien wat er gebeurd in deze vorm van onderwijs.

Volop creativiteit

Over creativiteit gesproken: overal op het festival kwam deze belangrijke pijler uit het vrijeschoolonderwijs terug: van muzikale optredens van DJ’s en bandjes die te zien waren in de Cultuurzaal, tot op de ambachtenstraat waar bezoekers kennis konden maken met moderne en oude ambachten. Denk aan koperslaan en imkeren, maar ook 3D-ontwerpen.

Tijdens het festival is beeldhouwer en docent aan de vrijeschool Pabo Rik ten Cate bezig geweest met het maken van een bel. “Het is de bedoeling dat die bel ter beschikking komt van de vrijescholen,” vertelt Nicoline. “Het idee daarbij is dat als er een vrijeschool in Nederland is die iets te vieren heeft, of juist iemand wil herdenken, of een school wil openen, de bel geslagen kan worden om zo de verbondenheid te voelen met alle andere scholen.”

Ook in de grote openingsceremonie was goed te zien en horen dat de vrijeschool veel waarde hecht aan creativiteit. Nicole was verantwoordelijk voor deze prachtige happening in de cultuurzaal. “In ons onderwijs laten we heel duidelijk zien dat we het onderwijs openen en afsluiten,” vertelt ze. “Mijn idee was om het vuur van de grote Waldorf100 viering uit Berlijn over te laten komen naar Nederland. Dit hebben we gedaan door middel van film, theater en muziek.” In de film volgen we de trein die door Duitsland richting Nederland raast. Aangekomen in Amsterdam stappen twee jongens uit

met een fakkel in de hand, die als het ware naar het podium in De Fabrique wordt gebracht. Daar wordt live het Waldorf100 vuur aangestoken: een bijenwaskaars. “Buiten liepen door het publiek prachtig geklede steltlopers die de vier elementen, water, aarde, vuur en lucht, uitbeeldden. Op het podium werd gezongen door leerlingen van de vrijeschool Pabo in Leiden, samen met componist Marcel van Os.”

Samen de verbondenheid vieren

Het Waldorf100 festival viel goed in de smaak bij de ruim 3.000 bezoekers. ΅Het was een groot meetingpoint,” vertelt Nicoline. “Je zag, en dat hoorde ik ook terug van bezoekers, dat iedereen zo veel oude en nieuwe bekenden tegenkwam. We vierden echt de verbondenheid met elkaar.” Ook Nicole kreeg veel positieve reacties van bezoekers: “Na het festival kreeg ik een berichtje van een leerkracht die nog maar net in de vrijeschoolonderwijs werkt. ‘Het festival voelde echt als een traditie van vernieuwing’, zei ze. De keuze voor een DJ en een jonge, frisse presentator voelde als ‘nieuw’ en viel in hele goede aarde. Dat was precies waarnaar ze verlangt had.”

100 jaar vrijeschool

De wereld is veranderd in 100 jaar, het Nederlandse onderwijs en de vrijeschool ook. Tijdens het festival zijn ontwikkelingen in de maatschappij onder de loep genomen, werd de opdracht van het onderwijs onderzocht en werd gekeken naar de kracht van de vrijeschool binnen het onderwijs. “Wat ik nu in het werkveld hoor, is dat mensen heel graag willen werken op en aan een eigentijdse vrijeschool. Het moet voor jong en oud vernieuwend en verfrissend zijn,” vertelt Nicole. “In deze tijd wordt digitalisering als ‘vernieuwend’ gezien. Nicole legt uit dat Rudolph Steiner zijn eerste lezing in Stuttgart begint met het feit dat er een periode aankomt waarin mensen vragen naar echte verbinding. Verbinding is de kracht van het vrijeschoolonderwijs. 100 jaar later blijkt dit vooral ‘vernieuwend’ aangezien het een heel actueel onderwerp

is in de maatschappij. Door het gehele mensbeeld mee te nemen in het onderwijs en niet te kiezen voor snelle methodische of digitale input, kunnen we stellen dat vrijeschoolonderwijs duurzaam onderwijs.

Ook Nicoline refereert terug aan Steiner, als we vragen wat 100 jaar vrijeschool voor haar betekent: “Rudolph Steiner heeft ooit gezegd: ‘je moet niet in een tram stappen zonder dat je weet hoe die werkt.’ Inmiddels gebruiken wij apparatuur waarvan we allemaal niet weten hoe het werkt. Maar hoe zit dat met de moderne media waar wij allemaal mee spelen en werken? Hoe worden die gemaakt en met welk doel? Zulke lijnen kun je doortrekken naar komende jaren. Kijk eens goed op de zaken, dat houdt je alert. Dat is waardevol voor nu, maar ook in de toekomst.”

‘Het festival voelde echt als een traditie van vernieuwing’