Kun je kort iets vertellen over jezelf en je werk?

Ik ben afgestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam (1986) in de psychologie. Na enkele jaren organisatieadvieswerk ben ik geswitched naar therapie geven en ontwikkelde ik in 2000 Past Reality Integration (PRI). Deze methode is een specifieke combinatie van elementen uit meerdere therapieën, een zogenoemde meta-therapie. Past Reality Integration helpt je enerzijds om van emotionele blokkades af te komen, en anderzijds om in je kracht te komen, bij je hart. Past Reality Integration (PRI) is op allerlei klachten toepasbaar, zoals bijvoorbeeld depressie en angsten, stress en burn-out, maar ook relatieproblemen, eetproblemen, verslavingen, etc. Mijn eerste boek verscheen in 2000, en het laatste (7^e) boek kwam vorig jaar uit. Er zijn inmiddels honderdduizenden van verkocht. De boeken zijn in diverse talen vertaald. Daarnaast is er een netwerk van therapeuten opgeleid en opgericht, verspreid over het hele land.

‘Thriving over Trauma; Healing Journeys’, is de titel van de film die gemaakt is. Waar gaat dit over, wat is dit voor film?

Het is een film waarin een aantal mensen vertellen over de klachten die ze hadden en hoe ze daarvan af zijn gekomen. Ontroerend. Er zitten oudere en jongere mensen bij. Iemand die aan migraine leed, een vrouw die niet zwanger kon raken. Iemand met anorexia. Een jongen met last van depressie en verslavingen, iemand die vaak boos werd op de partner, een stel met relatieproblemen, en zelf vertel ik over mijn problemen met angst. Deze mensen, die in hun dagelijkse leven nog wel redelijk functioneerden, beschrijven hoe ze leden, dag in dag uit, onder hun klacht.

Ze vertellen hoe hun genezingsproces is verlopen. Wat ze hebben ontdekt, welke invloed dat op hun leven heeft gehad en hoe ze vervolgens in hun dagelijkse leven concreet aan de slag zijn gegaan en daardoor blijvend konden genezen. Ook komen drie professionals aan het woord in de film. Een hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, een huisarts en een Dr. in de psychologie uit Australië met als specialisatie eetstoornissen.

De mensen die hun klachten delen in de film ontdekten dat de oorsprong van hun klachten in het verleden lag, in de eerste levensjaren.

In deze periode heeft iedereen ervaringen die onvoldoende kunnen worden verwerkt. Niet alleen misbruik of geweld, maar ook het als baby alleen zijn gelaten bijvoorbeeld bij huilen. Of een ouder die opeens heel boos werd. Dingen die we als maatschappij, vanuit het perspectief van de volwassene zien als ‘dat valt allemaal wel mee’. Maar voor een klein kind dat geen tijdsperspectief heeft en volledig afhankelijk is, kunnen deze ervaringen heel stressvol zijn en blijvend sporen achterlaten.

Helen van trauma, het kan. En het kan nu. Je hoeft er niet mee te leren leven, je neer te leggen bij het feit dat je bijvoorbeeld te bang bent om met openbaar vervoer te gaan. Of dat je heel boos wordt op je partner of chronisch geïrriteerd bent. Of lijdt aan heftige angsten en allerlei sociale situaties uit de weg gaat. Het zijn stuk voor stuk voorbeelden van traumasporen. En die kunnen geheeld worden. Dat is heel goed nieuws. En, misschien nog beter nieuws, het kan nu. Je hoeft niet op een ellenlange wachtlijst te staan. Helaas een bekend drama in Nederland. Er staan nu zo’n 80.000 mensen, met ernstige emotionele problemen, op wachtlijsten van soms wel twee jaar. Nergens terecht kunnen terwijl je flinke klachten hebt, dat is vreselijk.

Iets meer uitleg over Trauma (informed care), wat is dat?

Ik ben blij met je vraag want er is een misverstand over trauma. Mensen denken vaak dat een trauma iets is zoals mishandeld, misbruikt of ernstig verwaarloosd worden. Dat zijn natuurlijk vreselijke ervaringen. Trauma wordt in ons vak echter gedefinieerd als een ervaring die niet verwerkt kon worden. Als jong kind bijvoorbeeld alleen gelaten zijn met een angstige ervaring. Kinderen hebben om pijnlijke ervaringen te verwerken namelijk iemand nodig die ze begrijpt, troost en beschermt tegen herhaling. Een structureel gebrek daaraan zal sporen achterlaten. In ons hart, in onze ziel en in onze neurologie; traumasporen.

Een trauma is niet puur wat we hebben meegemaakt, maar hoe we er mee om hebben kunnen gaan. Je bent bijvoorbeeld geslagen door een buurjongen, maar met je vader of moeder kon je erover praten en bij hen uithuilen. Ze begrepen hoe naar het was en hoe bang je was, en namen actie om herhaling te voorkomen en jou te beschermen door bijvoorbeeld met die buurjongen te gaan praten. Dan heb je je angst en verdriet kunnen uiten en kunnen voelen doordat je een empathische reactie kreeg van degene waar je als kind van afhankelijk was, je ouder, die er bovendien iets aan ging doen en je zo beschermde voor herhaling. Op deze manier kan een kind een ervaring, hoe afschuwelijk ook, verwerken, zodat er geen trauma ontstaat.

Een trauma ontstaat daarentegen als je een ervaring niet hebt kunnen verwerken, waardoor deze ervaring overlevingsreacties blijft genereren. Voorbeelden van dergelijke (misplaatste) overlevingsreacties zijn bijvoorbeeld niet durven auto te rijden, te spreken in het openbaar of niet durven te eten. Allemaal traumareacties.

Welke plek heeft je werk binnen Trauma Informed Care en hoe onderscheidt het zich?

Er is een nieuwe ontwikkeling binnen de (geestelijke) gezondheidszorg op gang. Voorheen dacht men dat er iets met je mis was als je bijvoorbeeld veel angst had. Je kreeg misschien angstremmers of je therapeut leerde je ander gedrag aan. Er is nu een paradigmashift die emotionele klachten ziet als traumareacties. Een trauma komt meestal uit ons verre verleden. We kunnen daar allemaal last van hebben. Iemand die snel boos of bang wordt, depressief, suïcidaal of gestrest is, verslaafd is. Er is niet inherent iets mis met deze mensen. Het zijn echter, meestal onbewuste, reacties op een trauma dat we als kind hebben meegemaakt.

Ik wil graag het bewustzijn in onze maatschappij helpen bevorderen over deze relatie. En dan wel op alle niveaus, of het nou gaat om onderwijzers, artsen, verloskundigen, politieagenten, etc., het maakt niet uit in welke discipline. Steeds meer mensen worden zich bewust dat we allemaal last hebben van traumareacties, en dat die voortkomen uit wat we als kind hebben meegemaakt. Dat hoeven zoals gezegd niet altijd heel ernstige ervaringen te zijn geweest, althans niet vanuit het perspectief van een volwassene. Te lang alleen huilen in je wiegje, niet getroost worden als je bang bent, uitgelachen of beschimpt worden als je een vergissing begaat, etc. Er zijn steeds meer hulpverleners die weten dat achter een depressie, stress- en angstklachten, burn-out en andere psychische klachten iets uit het verleden van de cliënt ligt. Daar sluit Past Reality Integration bij aan.

In 2000 toen mijn eerste boek uitkwam, was dit nog geen gangbaar idee. Sterker nog, er werd behoorlijk tegen geageerd: ‘Ga niet in je jeugd wroeten, het verleden is voorbij, ga kijken naar je gedachten, naar je gedrag’. Nu is het gelukkig steeds uitzonderlijker professionals tegen te komen die zeggen ‘we kijken niet naar trauma of ervaringen uit de vroege jeugd’. Deze ontwikkeling is, zoals vaker, opgekomen vanuit Amerika. Gabor Maté, Canadees arts, wordt bijvoorbeeld steeds bekender met zijn stelling dat zowel fysieke als mentale ziektes hun wortels hebben in stress en trauma.

Ook in de Krant van de Aarde stond er laatst een groot artikel over zijn werk en zijn bezoek aan Nederland. In Nederland zaten er zelfs 4500 mensen in de zaal van het Ahoy bij de lezing die hij gaf.

Bessel van der Kolk, bekend Amerikaans psychiater, onderzoeker van trauma en auteur van meerdere boeken over trauma en heling, is een paar jaar geleden bij Zomergasten geweest. Er is anno 2024 hier en daar nog steeds enige weerstand tegen deze wetenschap (zo stond in de Volkskrant dat het levensgevaarlijk zou zijn voor de Nederlandse bevolking als deze man op de TV zou komen). Ook ons werk wordt soms afgeschilderd als onwetenschappelijk en zelfs als gevaarlijk, terwijl de resultaten juist levensreddend kunnen zijn. De paradigmaverandering zet echter door en is niet meer te stoppen. Er is de laatste dertig jaar simpelweg te veel onderzoek, een overvloed zelfs, dat laat zien dat psychische en lichamelijke klachten geworteld zijn in stress en trauma.

Als je het trauma niet aanpakt, kan je wel een symptoom behandelen (bijvoorbeeld de angst om auto te rijden), en de cliënt leren dat hij niet bang hoeft te zijn, maar de bron van de angst haal je hiermee niet weg. Die bron zal zich hoogstwaarschijnlijk uiten in een andere klacht. Bijvoorbeeld wel auto durven te rijden maar dan opeens bang worden om door tunnels te rijden of om bepaalde gesprekken te voeren.

Waarin onderscheidt Past Reality Integration zich?

Past Reality Integration (PRI) is een zogenoemde meta-therapie. Dat is een therapie die bestaat uit elementen uit meerdere therapieën, maar wel in een specifieke combinatie. In Past Reality Integration (PRI) zijn dat elementen uit de cognitieve gedragstherapie (gedachten en gedrag), traumatherapie (exposure, dwz het toelaten van emoties) en elementen van de schemagerichte benadering (de overtuigingen die iemand creëert om om te gaan met zijn traumaresponsen – bijvoorbeeld iemand met een fobie om auto te rijden zegt tegen zichzelf: ‘ik vind het fijn om met de trein te gaan i.p.v. auto te rijden’).

Daarnaast ontleden we iemands perceptie. Dit is een centraal element in Past Reality Integration. We hebben op deze manier aandacht voor zowel het lichaam, de gevoelens, het gedrag als de gedachtes. Concreet houdt het onderzoek naar de perceptie van de cliënt in dat we onderzoeken wat de cliënt waarneemt via de zintuigen; wat ziet hij/zij, wat hoort hij/zij en wat betekent dat (onbewust) voor hem/haar? In onze waarneming van het heden zit namelijk een detail dat identiek is aan een detail van het trauma dat we als kind niet konden verwerken en daardoor hebben moet verdringen in ons onbewuste. Door onze waarneming van het heden heel exact te ontleden wordt duidelijk welk oud trauma er achter schuilgaat en kunnen we dit trauma alsnog verwerken Dan kunnen we ons bevrijden van onze trauma sporen, onze klachten, in het heden.

Dit mechanisme waarbij we het verleden waarnemen in het heden, zonder daar bewust van te zijn, speelt overal in door. In ons werk, in onze relaties, in hoe we onze kinderen opvoeden. Als kind zijn we op het moment van onze geboorte in principe een tabula rasa. Die wordt in de eerste jaren van ons leven geprogrammeerd aan de hand van de ervaringen die we hebben. Dan wordt namelijk het programma geschreven dat uit twee elementen bestaat: ‘dit is hoe het leven in elkaar zit en hoe ik dat het beste kan overleven’. Bijvoorbeeld: ‘ik word meestal alleen gelaten en dat kan ik het beste overleven door te denken dat ik alles alleen kan en niemand nodig heb’. Dat is dan het programma waarmee iemand overleeft en opgroeit en van waaruit hij vervolgens de rest van zijn leven (onbewust) in het leven staat. We blijven denken dat ons programma normaal is in het hier en nu.

Dus ook al heb je bijvoorbeeld tientallen goede vrienden, als dit je imprint is, dan ga je denken dat het eigenlijk helemaal geen vrienden zijn en spookt het door je hoofd: ‘ze zijn met zichzelf bezig en ach wie is er nu in mij geïnteresseerd’. Dan zal je geen toenadering tot anderen zoeken en dit gedrag  goed praten door te denken: ‘ik ben nu eenmaal introvert, dat is prima, etc’. We voelen niet eens dat er iets veel diepers, en pijnlijks, onder deze overtuiging schuilgaat. En dat is nu precies de bedoeling van ons overlevingssysteem.

Voor wie is Past Reality Integration interessant?

Past Reality Integration (PRI) is interessant voor mensen die rondlopen met psychische klachten of het nou depressie, stress en angst, verslaving, relatieproblemen, anorexia, stress of burn-out betreft en daar geen passende hulp voor vinden. Dat wil zeggen dat ze geen hulp krijgen die afdoend is. Niet alleen op korte termijn maar ook op de lange duur. Past Reality Integration (PRI) leert cliënten de methode zelf toe te passen, waardoor de resultaten van de therapie beklijven en er geen afhankelijkheid van een therapeut ontstaat.

Past Reality Integration is ook interessant voor professionals die graag een effectief therapeutisch instrument leren hanteren. Dat kan in de opleiding tot Past Reality therapeut. Een opleiding die diep gaat omdat je als therapeut ook je eigen trauma’s leert opsporen en je traumaresponse leert helen. Niet iedereen wil zo diep in de spiegel kijken, maar degene die die uitdaging wel aangaan zeggen dat deze opleiding hun hele leven transformeerde, zowel persoonlijk, als professioneel. Door in je eigen spiegel te durven kijken kan je als therapeut de methode ook goed toepassen bij je cliënten.

Wil je de filmpremière van Thriving over Trauma bijwonen?

Deze avond zal plaatsvinden op vrijdag 24 januari 2025 om 19.30 uur, in de Bilt (regio Utrecht) en zal in zijn geheel in het teken staan van trauma en hoe heling van trauma echt mogelijk is.

De avond is waardevol voor mensen met psychische klachten, hun naasten en bij uitstek voor zorgprofessionals die zich verder willen oriënteren in Trauma Informed Care (TIC) en zoekend zijn naar een concrete en diepgaande aanpak om klachten blijvend op te lossen.

Dr. Gabor Maté, bekend traumaexpert, waardeert en ondersteunt het initiatief om met deze film meer bewustzijn te creëren over de relatie tussen stress en trauma enerzijds, en fysieke en psychische klachten anderzijds. Maté stelt: ‘Één ding is duidelijk: vanuit onderzoekoogpunt is er de laatste dertig jaar een overvloed aan bewijs voor de link tussen mentale en fysieke ziekten en stress en trauma’.

Koop je ticket vóór 10 december en profiteer van de early bird korting: je betaalt slechts €10,- in plaats van €12,50! Gebruik hiervoor de code: EARLYBIRD