Groene kinderopvang in opkomst

Steeds meer ouders kiezen voor kinderopvangcentra waar natuur en beweging hoog in het vaandel staan. Want buiten spelen en beweging zijn belangrijk voor de sociaal-emotionele, cognitieve en fysieke ontwikkeling van kinderen. Weg met obesitas, tv en computer en op naar buiten!

Tekst en beeld: Yvonne Koop

In Duitsland en de Scandinavische landen is het heel normaal. Crèches en buitenschoolse opvang (bso) waar de kaplaarzen onder de regenkleding bij de kapstok staan. En waar iedere dag wordt buiten gespeeld, weer of geen weer. In Nederland was dat tot voor kort tamelijk uitzonderlijk. Ouders houden er niet van dat hun kinderen vies thuis komen, volgens veel leidsters. Maar eigenlijk liepen ze vooral zelf aan tegen gebrek aan kennis en ervaring op het gebied van natuurbeleving voor en met kinderen. Gelukkig is een kentering zichtbaar. Zo zijn er inmiddels crèches waar baby’s buiten slapen, agrarische opvang op boerderijen en bso’s waar grotere kinderen hutten bouwen, in bomen klimmen en fikkie stoken.

Steeds meer kinderopvangcentra worden groener en/of avontuurlijker en spannen zich in om het bordje Groene Kinderopvang op hun deur te mogen hangen. Sinds 2013 zijn dat er 36, 40 staan er op de wachtlijst. Het kwaliteitsmerk is een initiatief van de stichting Groen Cement. Om dit te behalen moet het opvangcentrum de kinderen minimaal één uur per dag buiten laten, ongeacht weer of seizoen. Buiten moet er grond, zand of water zijn om mee te spelen. Ook moeten de kinderen kunnen leren zaaien, poten, stekken en oogsten. En er moeten dieren zijn zoals vogels, insecten of kleine zoogdieren. De stichting vindt natuur belangrijk voor de ontwikkeling van opgroeiende kinderen, maar wil ook laten zien dat het leuk en gezond is. Daarbij: jong geleerd, oud gedaan. Kinderen brengen vaak wekelijks meer uren in de opvang door dan thuis. Juist daar kan op dat gebied dus het verschil in het leven van kinderen worden gemaakt. Om hier extra aandacht aan te schenken riep de stichting 2014 uit tot het jaar van de Groene Kinderopvang.

Er zijn inmiddels crèches waar baby’s buiten slapen

Oase van groen

Natuurlijk komt dit initiatief niet uit de lucht vallen. Al enkele jaren geleden drong het besef door dat kinderen steeds minder buiten spelen. De opkomst van televisie, spelcomputer, internet en sociale media is een belangrijke oorzaak, maar ook de houding van ouders zelf. Die vinden het op straat al vaak te gevaarlijk voor hun kinderen en daarbij is inderdaad de groene ruimte de afgelopen dertig jaar flink kleiner geworden. Zo’n lekker landje in de buurt waar je vroeger ongestoord kon spelen, heb je nu simpelweg niet veel meer. Daardoor missen kinderen de stimulans van buiten op avontuur gaan, dingen ontdekken en nieuwe ervaringen opdoen. Na speelbossen, natuurspeeltuinen en natuurlijke schoolpleinen is het dan nu de beurt aan de kinderopvang om te vergroenen.

Iedere crèche of bso doet dat op zijn eigen manier. De één heeft een stoeptegel weggehaald en daar wat tuinkers ingezaaid. Een ander gebruikt de kale buitenmuur om die weelderig te laten begroeien met klimplanten of er een hangende moestuin aan te bevestigen. En weer een ander tovert de hele buitenruimte om tot een oase van groen met allerlei hoekjes en mogelijkheden voor verschillende activiteiten. Kinderen met veel energie krijgen zo de ruimte om zich uit te leven, maar ook de meer sensitieve kinderen hebben dan plekjes om rustig te kunnen dromen en onderzoeken. ‘Pas op’ zeggen als een kind ergens op klimt of doorheen wil struinen, zou daarbij niet nodig hoeven zijn: kinderen kennen zelf hun grenzen en daarbij zijn de veiligheidseisen streng in Nederland. Dat bleek toen peuters van een kinderopvang van de GGD-inspecteur niet in een naburige schooltuin mochten spelen omdat daar brandnetels groeiden.

Modderdag

Ook binnen verovert groen en duurzaam de kinderopvang. Van energiebesparende maatregelen als de thermostaat een graadje lager of een waterbesparende knop op de wc tot het serveren van gezonde maaltijden met veel verse groente en fruit, bruin brood en weinig suikerhoudende producten. Bij de aanschaf van nieuw meubilair en speelgoed wordt erop gelet dat het van natuurlijke materialen is gemaakt en er worden gedurende het jaar allerlei activiteiten georganiseerd waarmee de natuur kan worden ontdekt. Te denken valt aan de seizoenen, dieren, het weer, kringlopen, voedsel en de zintuigen, maar ook een Modderdag of Kaboutersoepweek (waarbij peuters en kleuters buiten een prutje mogen maken van water, zand en plantjes). Extra maatregelen zijn wel nodig want ondanks dat 80 procent van de ouders het belang van buiten spelen inziet, vindt bijna de helft het toch vervelend als de kinderen vies thuis komen… Dus worden er doorgeefsystemen opgezet om kinderen van regenpakken en laarzen te voorzien of schaft de kinderopvang die zelf aan. En ook aan tuinpakken, overalls, klompen, kruippakken, kliederschortjes en bolderkarren mag er geen gebrek zijn bij een groene kinderopvang.

In de plassen stampen, van een heuvel rollen, insecten zoeken, helpen in de moestuin, de dieren voeren, is vooral leuk voor de leeftijd van globaal 2 tot 12 jaar. Toch is de kinderopvang pas echt groen als ook aan de allerkleinsten wordt gedacht. Door ze katoenen luiers te laten dragen bijvoorbeeld en ze buiten te laten slapen. Waar dat in het koude Scandinavië geen enkel probleem is, hoeft dat het hier ook niet te zijn. Zeker niet met speciale buitenbedjes als lutjepotjes waarin de ukkies heerlijk kunnen slapen en van waaruit ze als ze wakker zijn naar de wolken kunnen kijken. Of als ze wat groter zijn ze zelf fruit laten plukken die ze met hun handen mogen opeten. Of ze de pluisjes van een paardenbloem laten wegblazen. Het zijn ervaringen die ze hun leven lang niet meer vergeten.