In zijn nieuwste boek ‘Unvermeidlich Glücklich’ rekent de populaire Duitse psychiater en theoloog Manfred Lütz af met de westerse geluksindustrie. Wat hem betreft kunnen alle boeken en cursussen over wegen naar het geluk net zo goed het raam uit. “Geluk is iets persoonlijks. Van boeken die je de weg naar het geluk zeggen te wijzen, wordt alleen de schrijver gelukkig.”

Tekst: Arnoud Cornelissen

Is hij zelf gelukkig? Er klinkt een aanstekelijke lach. “Die vraag hoor ik nu steeds. Ik weet het eigenlijk niet. Ik denk er op dit moment niet veel over na. Ik ben gelukkig, omdat het nu gelukt is elkaar te spreken.” Geluk is volgens Lütz moeilijk meetbaar, omdat het voor iedereen iets anders inhoudt. “Ik geloof dat elk mens op zoek is naar geluk. Ik denk dat ook elk mens in staat is om gelukkig te worden. Het probleem is alleen, dat je zoiets niet uit een boek of een cursus kunt halen. Volgens mij word je van al die geluksadviseurs alleen maar ongelukkig. In zulke boeken beschrijft de auteur hoe hij zelf gelukkig werd. De lezer blijft echter ongelukkig achter, omdat hij nu eenmaal niet de auteur is. Geluk is iets heel individueels, iets heel persoonlijks.’’

‘Ik denk dat ook elk mens in staat is om gelukkig te worden.’

De Duitse psychiater en theoloog Manfred Lütz schreef diverse satirische en humoristische boeken over geestelijke en lichamelijke gezondheid. Bestsellers in Duitsland waren onder andere het boek ‘Tegen de dieet-sadisten’ , ‘De gezondheidswaan en de fitness-cult’. Hij is chef-arts van het Alexianer-ziekenhuis voor psychische aandoeningen in Keulen. De uitgever van ‘Unvermeidlich Glücklich’ wil het boek in 2016 internationaal op de markt brengen. Op dit moment is er nog geen Nederlandstalige editie beschikbaar.

Volgens Manfred Lütz jagen veel mensen het verkeerde doel na. Gelukkig zijn, is naar zijn idee een bepaalde fase, achteraf realiseer je je vaak pas dat je gelukkig was. “Als je meent dat je je geluksgevoel moet maximaliseren -zoals heel veel van die geluksadviseurs doen- dan kun je het beste gewoon heroïne gaan gebruiken,’’ spot Lütz. “Daarmee kun je optimale geluksgevoelens opwekken. Het heeft alleen zeer onaangename bijwerkingen. Of je laat een elektrode in je hersenen implanteren in je gelukscentrum. En dan ben je met een druk op de knop gelukkig.’’
Geluk is niet alleen maar het hebben van gevoelens van geluk. Het ligt veel dieper. Manfred Lütz stelt dat zingeving aan je leven daaraan ten grondslag. Als je naar eigen idee een zinnig leven leidt, is dat de weg tot jouw persoonlijke geluk. Als je je leven zinvol indeelt, komt dus dat geluk vanzelf, zo redeneert Lütz in zijn boek. Groot probleem is dat er geen eenduidige definitie van geluk bestaat.

“Als we het woord ‘geluk’ gebruiken, dan doen we alsof we allemaal precies weten wat we daarmee bedoelen. Dat klopt niet. Geluk is iets heel persoonlijks en individueels. Ga er maar van uit dat je aan niemand precies kunt uitleggen wat je bedoelt met: ‘Ik ben gelukkig’. Je duidt namelijk met dat woord ‘geluk’ bepaalde mensen, geluiden, melodieën, geuren, smaken, landschappen enzovoorts aan, die niemand zo heeft beleefd heeft als jij.”

Door het puur persoonlijke ervaren van geluk, is het daarom volgens de Duitse wetenschapper ook volkomen onzinnig om je mate van geluk –zakelijk, privé of in je huwelijk- aan anderen af te meten. “Als je jezelf voortdurend met andere mensen vergelijkt, dan leidt dat ook tot ongelukkig zijn. Je bent namelijk die ander niet. Je bent anders. Als je voortdurend anderen als voorbeeld neemt en die probeert te overtreffen, of precies zo goed probeert te zijn als die anderen, dan word je ongelukkig. Want je hebt niet de talenten van die ander en je kunt die ook niet kunstmatig bij jezelf produceren.
Zo verwarren mensen geluk ook met succes hebben in het leven. Ik heb ter gelegenheid van een verjaardag van mijn dochter waarop ze het einde van haar puberteit vierde, een toespraak gehouden. Ik zei: ‘Ik wens je veel geluk in het leven. Maar geen succes. Succes heb je niet nodig in het leven. Je hebt ook geen goede schoolopleiding nodig. Je moet alleen de talenten die je hebt, vlijtig gebruiken. Of je daar vervolgens dan ook succes mee hebt, dat is van zoveel toevalsfactoren afhankelijk, dat het niet echt belangrijk is.’ Vincent van Gogh was in zijn tijd de minst geslaagde schilder aller tijden. Zijn werk was onverkoopbaar. Maar we kunnen toch concluderen dat hij een geslaagd kunstenaarsleven heeft gevoerd.‘’

Uit internationale onderzoeken komt geregeld naar voren dat mensen in landen als Nederland en Duitsland tot de gelukkigste mensen op de aarde behoren. Toch zijn juist in de westerse wereld mensen haast wanhopig op zoek naar geluk. Manfred Lütz lacht. “Dit soort onderzoeken zijn natuurlijk gemanipuleerd. Deze geluksonderzoekers houden vooral zichzelf leuk bezig. Churchill heeft ooit gezegd, dat hij alleen die statistieken gelooft, die hij zelf heeft vervalst.‘’

‘De weg naar succes is naar mijn idee een dwaalspoor’

Het is maar net wat je vraagt en hoe je het vraagt. Als je het geluk definieert als een mooie auto, lekker uit eten gaan, niet te veel moeten werken en zo, dan zijn wij in Midden-Europa natuurlijk gelukkig. Dertig jaar geleden is al eens onderzocht waar op aarde de gelukkigste mensen woonden. Daaruit kwam naar voren dat de gelukkigste mensen in Bangladesh leefden; een van de armste landen ter wereld.’’
“Wij associëren ‘geluk’ met ‘bezit’. In Bangladesh was dat evenwel het gevoel in een vanzelfsprekend zinvolle wereld te leven met een gezin, een thuis en te midden van een geloofsgemeenschap. Ik geloof dat geluk veel meer te doen heeft met het gevoel, met iets zinvols bezig te zijn.’’

Als er echt een methode zou bestaan om mensen gelukkig te maken, dan was die allang ergens opgeschreven, vindt Manfred Lütz. En daarmee zou het dan wat geluksboeken betreft zijn afgelopen. Want dan was iedereen gelukkig. “Maar het is net als met bijvoorbeeld de auto-industrie. In elke auto is een maximale levensduur ingebouwd, zodat we op den duur wel weer een nieuwe auto gaan kopen. Dat is ook bij de ‘geluksindustrie’. Er worden voortdurend verwachtingen gewekt, die nooit uitkomen. En daarom kun je steeds weer nieuwe geluksboeken verkopen.’’ Het is, aldus Lütz, typisch voor de westerse wereld; dat vele gepraat over geluk. “Dat komt alleen maar omdat in wezen de mensen ongelukkig zijn. Als je gezond bent, praat je daar doorgaans niet over. Dat is met geluk net zo. Als je gelukkig bent, is geluk op zich voor jou geen onderwerp.’’