Het Aziatische koninkrijk Bhutan wordt sinds de jaren tachtig overspoeld door happiness pilgrims. De reden? In 1987 verscheen in de Financial Times een interview met Jigme Singye Wangchuck, de toenmalige koning. Hij sprak daarin over zijn missie om zijn koninkrijk bruto nationaal geluk (BNG) centraal te stellen in plaats van het zuiver financiële streven naar bruto nationaal product (BNP). Zijn verhaal creëerde een hausse aan belangstelling voor het thema geluk. Westerse wetenschappers en beleidsmakers reisden naar Bhutan, op zoek naar het recept voor een gelukkige samenleving. 

Eerder al – in 1974 – had de econoom Richard Easterlin vastgesteld dat mensen met een hoger inkomen gelukkiger zijn dan hun landgenoten met een lager inkomen. Maar in rijke landen is de bevolking niet per definitie gelukkiger dan in arme landen. Bovendien blijkt de geluksbeleving boven een bepaald inkomensniveau niet toe te nemen. Als we voldoende verdienen om goed van rond te komen, maakt méér geld ons kennelijk niet gelukkiger. Deze zogenoemde Easterlin-paradox staat aan de wieg van het wetenschappelijke vakgebied happiness economics.

Inmiddels staat happiness economics bekend als de internationale wetenschap die ervoor pleit om het welzijn in een land niet alleen te meten in termen van inkomen. Steeds meer landen – van Groot-Brittannië tot Frankrijk – maken gebruik van de inzichten uit het vakgebied en hebben geluk tot een beleidsdoelstelling gemaakt. 

Geluk is natuurlijk een ingewikkelde kwestie. Het is dan ook geen wonder dat de happiness economics – nog – geen standaard receptuur voor gelukkige samenlevingen heeft opgeleverd. Daarnaast bevestigen veel onderzoeken dingen die we eigenlijk altijd al vermoedden. Bijvoorbeeld dat mensen met een goed huwelijk gelukkiger zijn dan alleenstaanden, en dat gezondheid een belangrijke voorwaarde is voor een gelukkig leven. 

Maar het geluksonderzoek heeft ook verrassende inzichten opgeleverd. Zo blijken we slecht te kunnen voorspellen hoe gelukkig we zullen worden van bijvoorbeeld een nieuwe auto, echtgenoot of baan. We overschatten de gelukseffecten van positieve ervaringen – en overschatten hoe ongelukkig negatieve ervaringen ons maken. Het gros van de ervaringen heeft namelijk niet meer dan drie maanden effect op ons, terwijl wij denken dat we er langdurig gelukkig of juist ongelukkig van worden. 

Happiness economics is niet alleen interessant voor onderzoekers en beleidsmakers. Ook wij kunnen er iets van opsteken. We zetten de drie spannendste inzichten op een rij.

Van positieve ervaringen word je gelukkiger dan van nieuwe spullen

Geld uitgeven aan nieuwe spullen maakt ons niet gelukkiger. De echte waarde van ons leven vinden we in betekenisvolle ervaringen en relaties. Dat stelde de Amerikaanse hoogleraar Robert Frank in zijn toonaangevende boek “Luxury fever: weighing the cost of excess”. We zijn misschien geneigd om te streven naar een mooie auto en een groot huis, maar uiteindelijk worden we daar niet gelukkig van, concludeert Frank op basis van een analyse van talloze wetenschappelijke studies. 

Daniel Gilbert, hoogleraar aan Harvard en auteur van de bestseller “Stumbling on happiness”, heeft daar wel een verklaring voor: mensen zijn sociale wezens en de positieve ervaringen die we delen met anderen bepalen daarom in belangrijke mate ons geluksgevoel. Een ander inzicht van Gilbert: het aantal positieve ervaringen dat je hebt is belangrijker dan de intensiteit van die ervaringen. Als we ons een voorstelling maken van dingen die ons gelukkig maken, denken we meestal aan bijzondere zaken. Gilbert noemt een date met een filmster of een internationale literatuurprijs als voorbeelden. Maar iemand die elke dag een aantal leuke dingen meemaakt is doorgaans gelukkiger dan iemand die één keer iets uitzonderlijks ervaart. “So wear comfortable shoes, give your wife a big kiss, sneak a french fry. It sounds like small stuff, and it is. But the small stuff matters”, zei Gilbert in een interview met de Harvard Business Review. “The things you can do to increase your happiness are obvious and small and take just a little time. But you have to do them every day and wait for the results.”

Je houding doet ertoe

Muziek, een goed gesprek, een intense yogasessie. We kennen allemaal wel de ervaring van flow: een tevreden gemoedstoestand waarin we volledig opgaan in het moment. Als je op je werk positief wordt uitgedaagd dan kunnen deze geluksmomenten ook gerust op de werkvloer plaatsvinden. Maar zelfs als de werkomstandigheden niet ideaal zijn kan je er geluk ervaren. Uit onderzoek van Amy Wrzesniewski van de Yale School of Management blijkt namelijk dat we werksituaties zodanig kunnen ombuigen dat er meer mogelijkheden voor flowmomenten ontstaan. Zo ontdekte de Amerikaanse hoogleraar dat schoonmaakpersoneel in een ziekenhuis ook ruimte creëerde om aandacht te schenken aan patiënten. De schoonmakers maakten een praatje of hielden even iemands hand vast. Daarmee kreeg hun werk een positievere lading en meer persoonlijke waarde. 

De les: je perspectief beïnvloedt in belangrijke mate de positiviteit die je ervaart. In zijn TED talk The happy secret to better work verwoordt psycholoog Shawn Achor het als volgt: niet de realiteit vormt ons, maar de lens waardoor ons brein naar de wereld kijkt. Zeker negentig procent van ons langetermijngeluk hangt volgens Achor niet van de externe wereld af, maar van hoe je brein daarmee omgaat. Het motto “think and act positive” blijkt dus een waarheid als een koe.

Floreren kan je leren 

Shawn Achor doet meer dan onze hersenen bestuderen: hij ontdekt ook manieren om het brein te trainen om positief te zijn – en daardoor gelukkiger te worden. Met oefeningen die je drie weken lang elke dag twee minuten doet kan je je hersenen als het ware herprogrammeren. Een van de bewezen effectieve oefeningen: schrijf dagelijks drie nieuwe dingen op waarvoor je dankbaar bent. Na 21 dagen gaat het brein een patroon vasthouden om alert te zijn op positieve zaken. En die aandacht voor positieve ervaringen versterkt je geluksgevoel. Daarnaast zorgt het opschrijven van een positieve gebeurtenis ervoor dat je brein die als het ware opnieuw beleeft. En dat levert vervolgens ook weer momenten van blijdschap op.

Zoals de Nederlandse floreerexpert Pepijn Happel het stelt: als je floreert voel je je goed bij wat je doet – en wat je doet doe je beter, doordat je je goed voelt. Zo versterkt het ene het andere – en ontstaat een positieve spiraal. In zijn e-book “Floreer op de werkvloer” staan talloze ogenschijnlijk simpele oefeningen om die positieve beweging in gang te zetten en de allerbeste versie van jezelf te zijn. Happel benadrukt daarbij dat het voor floreren essentieel is dat we een verbinding voelen tussen de praktische dingen die we doen en de diepere waarden die ons motiveren. En heel praktisch: we hebben minimaal vijf (!) keer zoveel positieve emoties nodig dan negatieve om te floreren. Aan de slag met die floreeroefeningen dus!

Floreeroefening van Pepijn Happel van Floration

We kunnen ons brein trainen om positieve ervaringen goed in ons op te nemen. Zet elke dag drie dingen op papier die goed gingen of waarvoor je dankbaar bent. Dat is een goede start. Als je ook nog eens je veerkrachtspieren wilt trainen, schrijf dan dagelijks drie dingen op die in eerste instantie juist niet lekker liepen maar die uiteindelijk wel goed uitpakten. Deze oefening helpt je om weerbaar te worden bij alledaagse tegenslagen en eerder mogelijkheden te gaan zien dan onmogelijkheden. En daar word je zeker positiever en gelukkiger van.

De trend lijkt niet te stuiten

Aaron Hurst kondigde in 2014 met de term purpose economy een nieuwe revolutie aan binnen het bedrijfsleven. In de ondernemingen van de toekomst staat niet de winst maar de maatschappelijke betekenis van een onderneming voorop, stelde de Amerikaanse ondernemer. Een van de grondleggers van het nieuwe ondernemingsprincipe is de New Yorkse Greyston Bakery, dat brownies voor Ben & Jerry’s produceert. De werknemers zijn voormalige dealers, daklozen en prostituees die de kans krijgen een nieuw leven op te bouwen. Het veelzeggende credo van Greystone Bakery: “We don’t hire people to bake brownies, we bake brownies to hire people”.

Greyston Bakery is allang niet meer de enige sociale onderneming. Start-ups en scale-ups met een maatschappelijke missie krijgen steeds meer voet aan de grond, ook in Nederland. Zo zijn bij Social Enterprise, de Nederlandse aanjager van ondernemingen die maatschappelijke meerwaarde nastreven, al meer dan 350 ondernemingen in zestien sectoren aangesloten. Volgens onderzoek zijn in Nederland zeker vierduizend sociale ondernemingen actief. Al die bedrijvigheid belooft een hoop moois voor de toekomst, want de purpose economy richt zich nadrukkelijk op zingeving en welzijn. En zoals we weten dankzij happiness economics is die aandacht voor niet-financiële zaken heel belangrijk voor onze gelukservaringen…