Rien heeft een eigen bedrijf ‘Sheepman’, met als logo het platte schapenfluitje. Ook hij is ‘one man and his dog’. Hij heeft twee bordercollies en een kudde Drentse heideschapen waarmee hij werkt. Allereerst als hobby, begonnen uit liefde voor dit type honden, maar nu zet hij het ook in als training voor persoonlijk leiderschap en teambuilding.

We spreken hem aan zijn keukentafel in Buren terwijl Bordercollie Fly lekker ligt te slapen op een kussen. Ze is al met pensioen, maar steekt af en toe haar neus omhoog, of trekt een wenkbrauw op, alsof ze meeluistert. Klaar om op te springen en achter de schapen aan te gaan als de baas het wil.

Hij lacht als ik begin over de serie. Dat hoor ik wel vaker, die serie heeft diepe indruk gemaakt op veel mensen. Ook op mij, maar ik had het geluk dat ik een keer tijdens een wandeling met Fly een van de beste handlers van Nederland, Jan Bos Pieters, ontmoette. Ik zag hem bezig met zijn hond en schapen en dacht: dat wil ik ook. Ik vroeg hem om lessen voor mijn hond en zo stapte ik als het ware zelf de serie in. De eerste les die ik kreeg was dat hij zei: kom maar langs en laat je hond thuis. Want dat is hoe het werkt. De hond weet al lang wat hij moet doen, dat zit ingebakken in dit ras. Het gaat er om hoe je als baas het gedrag van schapen leert lezen, en hoe je de hond de juiste opdrachten geeft. Een goede training begint dus met de vraag wie de baas is achter de hond. Je moet jezelf kennen, en het gedrag van schapen. Pas als je dat een beetje doorhebt kun je met de hond beginnen.

De training gaat om de communicatie tussen jou en de hond. Je bent echt maatjes, je doet het samen. De hond weet van nature wat hij moet doen, maar kent de opdracht niet. Dat vertel je hem door fluitsignalen en woorden. Je leert samen een taal en je leert elkaar begrijpen. Dit is mooi, en volledig gebaseerd op vertrouwen. Je geeft de opdrachten in de geest van de hond. Als je nutteloze opdrachten geeft om goeie sier te maken, of je geeft een onmogelijke opdracht, dan haakt de hond af. Die raakt het vertrouwen kwijt en laat je dan zitten. Het is een enorm sterke maar ook kwetsbare band die je moet beschermen.

Terwijl ik met deze training bezig was begon ik parallellen te zien met mijn werk als coach. Ik herkende dingen in de persoonlijke relaties tussen mensen in teams. Ook daar gaat het over vertrouwen, over leiderschap, over samen opdrachten uitvoeren. Ik was toen al ruim tien jaar actief als zelfstandig coach en werkte voor verschillende grote bedrijven. Maar ik heb toen het schapen drijven als actieve coaching toegevoegd aan mijn werkzaamheden, waarbij ik voor een deel de schapen en de honden inzet voor teambuilding en persoonlijk leiderschapstrainingen. Sheepman bestaat inmiddels al zo’n 12 jaar.

Hoe ziet coachen met schapen eruit?

Laat ik beginnen met zeggen wat het níet is: bij het coachen met schapen kijk je niet naar de reactie van de schapen op de persoon of groep. Coachen met schapen betekent bij Sheepman dat de trainer kijkt naar hoe mensen zich in het werk tot elkaar en tot zichzelf verhouden. Lukt het ze elkaar, en daarmee de schapen, een bepaalde kant op te krijgen? En hoe doen ze dat dan? Veel trainingen gaan over woorden, je doet een test en je praat over de uitkomsten en maakt afspraken. Maar woorden en papier zijn geduldig. Door het te dóen, door het te ervaren ga je pas dingen echt doorkrijgen en krijg je nieuwe inzichten waar je verder mee aan de slag kunt.

Elke training is op maat. We beginnen altijd met een vraag, die ik vooraf bespreek met de opdrachtgever. Bijvoorbeeld ‘hoe kunnen we beter samenwerken’. Daarna laat ik alle teamleden een objectieve bewustzijnstest doen die meet hoe het team en de leden in elkaar steken. Daarna bespreek ik de uitkomsten individueel, en vervolgens gaan we met elkaar om tafel zitten en kijken we naar wat opvalt. Iemand zegt bijvoorbeeld dat hij een goede teamplayer is, maar uit de test en bespreking kan een ander beeld komen. Daarna gaan we de wei in en gaan we het ervaren. Wat gebeurt er als een groep met elkaar aan de slag gaat, in een totaal andere omgeving dan de werkvloer? Dat levert mooie inzichten op. Mijn rol en toegevoegde waarde is dat ik zie wat er gebeurt en dit ter plekke kan spiegelen. Bijvoorbeeld die teamplayer die helemaal zelfstandig bezig is de schapen uit de wei te halen terwijl de rest staat toe te kijken. Dit soort inzichten zijn direct voelbaar en zichtbaar en leveren zo meer op dan lange vergaderingen en papieren afspraken. Het is mooi om zo met elkaar te leren en stappen te zetten. Als we het gesprek afronden komt bordercollie Dexter binnen die samen met Rien de trainingen geeft. Hij bruist van energie maar wacht braaf bij de deur tot ik buiten sta. Pas na het ‘go’ van de baas stuift hij achter me aan en wijst me de weg naar het tuinhek.

Meer weten over de trainingen van Sheepman die inzicht geven in gedrag van mensen in groepsverband? Zie www.sheepman.nl. Wil je eens een handler en zijn hond aan het werk zien? Bekijk hier een aflevering op de BBC.