De wisselwerkingen tussen medicijnen en voedingssupplementen zijn recent in kaart gebracht door de brancheorganisatie Natuur- en gezondheidsproducten Nederland (NPN) en het Instituut Verantwoord Medicijngebruik (IVM). Deze instanties willen meer bewustwording creëren, zodat geneesmiddelen en voedingssupplementen veilig en effectief worden gebruikt. “Zo zijn mensen meer oplettend en kunnen ze de gevolgen beter signaleren”, zegt Ruud Coolen van Brakel van IVM. “Protonpompremmers zijn bijvoorbeeld al jaren wereldwijd het meest voorgeschreven geneesmiddel door huisartsen. Langdurig gebruik van deze maagzuurremmers kan echter leiden tot tekorten aan magnesium en vitamine B12 met nare gevolgen van dien. Ook antistollingsmiddelen worden veelvuldig voorgeschreven en zijn belangrijk voor het voorkomen van hart- en vaatproblemen. Toch weten veel mensen niet dat bepaalde supplementen of kruiden, die ze gewoon in de winkel kunnen kopen, een nadelige invloed kunnen hebben op deze medicijnen. Als iedereen goed op de hoogte is, kun je gezondheidsproblemen voorkomen.”

Vitaminen- of mineralentekort door medicijnen 

Welke medicijnen hebben invloed hebben op de nutriëntenstatus, dus op de hoeveelheid vitamines en mineralen in uw lichaam? Hoeveel van deze nutriënten heb ik nodig en welke hoeveelheid is veilig? En hoe herken ik een tekort aan vitamines en mineralen? 

Maagzuurremmers – magnesium & vitamine B12 tekort

Protonpompremmers kunnen bij langdurig gebruik magnesium en vitamine B12 tekorten veroorzaken. De klachten treden vaak sluipend op, wat het moeilijk maakt om ze te herkennen. Het langdurig gebruik van deze maagzuurremmers wordt ook in verband gebracht met tekorten aan ijzer, kalium, natrium en calcium. 

Magnesium is essentieel voor tal van biochemische processen. Het is betrokken bij de energieproductie, eiwitformatie, productie en herstel van DNA, spierbeweging, botopbouw, de regulatie van het zenuwstelstel, etc. Een magnesiumtekort uit zich via symptomen als misselijkheid, apathie en braken. Een ernstig tekort, bij bloedplasmawaarden onder 0,5 mmol/l, kan verwardheid, hartritmestoornissen en stuipen tot gevolg hebben. Voor magnesium is er geen ADH vastgesteld. De Adequate Inname (AI) voor volwassen mannen is vastgesteld op 350 milligram per dag, voor volwassen vrouwen op 300 milligram per dag.

Vitamine B12 is een wateroplosbare vitamine die belangrijk is voor het goed functioneren van de hersenen, het zenuwstelsel en de vorming van het bloed. Het speelt ook een rol bij de regulering en invloed op D.N.A. synthese en de energie productie. Een tekort aan vitamine B12 kan leiden tot bloedarmoede, zenuwaandoeningen en geheugenproblemen. De dagelijks aanbevolen hoeveelheid vitamine B12 is voor mannen en vrouwen vanaf 19 jaar 2,8 μg. Voor vrouwen die zwanger zijn en vrouwen die borstvoeding geven, is de aanbevolen hoeveelheid 3,2 en 3,8 μg. Er is geen aanvaardbare bovengrens opgesteld voor vitamine B12. 

Plastabletten – kalium & magnesium tekort

Plastabletten (hydrochloorthiazide) worden gebruikt bij een hoge bloeddruk; ze verlagen de bloeddruk en verbeteren de pompkracht van het hart. Langdurig gebruik kan leiden tot tekorten van de mineralen kalium en magnesium. Er zijn ook aanwijzingen dat langdurig gebruik van hydrochloorthiazide leidt tot zinktekort. 

Kalium is een mineraal dat samen met chloride en natrium betrokken is bij het regelen van de vochtbalans en bloeddruk. Kalium heeft een gunstig effect op de bloeddruk omdat het het bloeddruk-verhogende effect van natrium tegenwerkt. Daarnaast zorgt kalium er samen met natrium voor dat zenuwprikkels goed geleid worden en spieren zich samentrekken. Een tekort aan kalium kan leiden tot vermoeidheid en spierzwakte, hartritmestoornissen, kramp, obstipatie en misselijkheid. Een ernstig tekort aan kalium (< 2,5 mmol/l) kan een verminderde nierfunctie veroorzaken. Voor mannen vanaf 19 jaar is de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid 3.500 mg (3,5 gram) per dag, voor vrouwen 3.100 mg (3,1 gram) per dag. Er is geen aanvaardbare bovengrens vastgesteld. 

Medicijnen bij diabetes type 2 – vitamine B12 tekort

Metformine is een bloedglucoseverlagend middel en is de eerste keuze bij de behandeling van diabetes mellitus type 2. Langdurig gebruik kan net als bij maagzuurremmers een tekort aan vitamine B12 tot gevolg hebben met als gevolg bloedarmoede, zenuwaandoeningen en geheugenproblemen.

Prednison – calcium & kalium tekort

Prednis(ol)on wordt ingezet als ontstekingsremmer en langdurig gebruik kan een tekort aan calcium en kalium veroorzaken. Het geneesmiddel wordt ook in verband gebracht met een tekort aan magnesium en een verhoogde uitscheiding van chroom. 

Calcium is een mineraal dat nodig is voor de opbouw en het onderhoud van de botten en het gebit. Calcium helpt tegen botontkalking op latere leeftijd en is nodig voor een goede werking van de zenuwen en spieren, de bloedstolling en het transport van andere mineralen in het lichaam. Een ernstig calciumtekort leidt tot osteoporose. Zonder preventieve behandeling ontwikkelt 50 procent van de langdurige gebruikers van corticosteroïden, zoals prednison, osteoporose. 

Anticonceptiepil – tekort aan foliumzuur & magnesium

De combinatiepil met oestrogeen en progestageen kan leiden tot lage foliumzuur en magnesium bloedwaardes. Er zijn ook studies naar vitamine B6-deficiëntie door gebruik van de anticonceptiepil. 

Foliumzuur is belangrijk voor synthese en herstel van DNA, celgroei en celdeling en is essentieel voor de groei en ontwikkeling van ongeboren kinderen. Een tekort aan foliumzuur kan bloedarmoede, darmstoornissen en vermoeidheid veroorzaken. De dagelijks aanbevolen hoeveelheid foliumzuur is voor vrouwen vanaf 19 jaar 300 microgram per dag. De veilige bovengrens van synthetisch foliumzuur is 1000 μg per dag.

Niet altijd een goede combinatie

Sommige voedingssupplementen kunnen van invloed zijn op de werking van bepaalde geneesmiddelen. Ze versterken de werking of zwakken het juist af. Welke combinaties van geneesmiddelen en supplementen kunt u beter vermijden? 

Ginseng met antistollingsmiddelen

Ginseng is een verzamelnaam voor elf verschillende soorten producten van de ginsengwortel. Het wordt gebruikt voor het herstel van mentale en lichamelijke fitheid en bij zwakte, uitputting, vermoeidheid of concentratieverlies. Iemand die antistollingsmiddelen gebruikt, kan dat beter niet combineren met de ginsengsoorten P. ginseng en P. quinquefolius. Deze kunnen namelijk het antistollingseffect van de voorgeschreven geneesmiddelen beïnvloeden. Als iemand deze middelen toch tegelijk gebruikt, moet dat bij de trombosedienst worden vermeld. 

Ginkgo biloba met antistollingsmiddelen

Ginkgo biloba (ginkgo) wordt ook wel de Japanse notenboom of Japanse tempelboom genoemd en preparaten van de bladeren worden gebruikt vanwege de anti-oxidatieve en doorbloeding-bevorderende eigenschappen. Bij het gebruik van antistollingsmiddelen wordt ginko afgeraden omdat het effect op de antistolling kan worden versterkt. Wanneer iemand naast ginkgo andere kruidenpreparaten met een effect op de bloedstolling gebruikt, zoals ginseng-soorten, knoflook en gember, versterkt deze wisselwerking. Als mensen deze kruidenpreparaten tegelijk gebruiken met een antistollingsmiddel, moet dat bij de trombosedienst worden vermeld. 

Tryptofaan met antidepressiva of slaapmiddelen

Tryptofaan is een essentieel aminozuur dat het lichaam niet zelf aanmaakt. Het wordt in het lichaam omgezet in 5-hydroxytryptofaan (5-HTP) en daaruit ontstaat 5-hydroxytryptamine (5-HT) oftewel serotonine. Serotonine speelt een belangrijke rol bij stemming, zelfvertrouwen, slaap, seksuele activiteit, emoties, eetlust, de verwerking van pijnprikkels en de regulering van slaap. Tryptofaan en 5 HTP supplementen worden gebruikt om de stemming te verbeteren en bij slaapstoornissen. Ze kunnen beter niet worden gecombineerd met antidepressiva of slaapmiddelen omdat de werking dan wordt versterkt. Ook kan, bij hoge hoeveelheden, het serotoninesyndroom optreden met prikkelbaarheid, rusteloosheid, misselijkheid en een verminderd concentratievermogen als gevolg. Ook de combinatie van tryptofaan met Sint-janskruid of griffonia kan het risico op het serotoninesyndroom verhogen. 

Echinacea met immunosuppressiva

Echinacea komt van de Enchinacea Purpurea plant en wordt gebruikt om het immuunsysteem te versterken, bijvoorbeeld bij verkoudheid en infecties van de lucht- en urinewegen. Immunosuppressiva zijn medicijnen die de natuurlijke afweerreactie onderdrukken tegen lichaamsvreemde stoffen en worden ingezet bij bijvoorbeeld behandelingen tegen reuma of bij een transplantatie.  Enchinacea kan de werking van deze geneesmiddelen ongunstig beïnvloeden. Echinacea kan ook beter niet worden gebruikt door mensen met ernstige aandoeningen zoals een auto-immuunziekte, multiple sclerose, leukose, bindweefselziekte, tuberculose, aids of bij een hiv-infectie.