In november vond in Dublin een driedaagse top plaats over de financiering van oplossingen voor de klimaatproblematiek. Renske de Zwart was er bij en vraagt zich af: hoe wordt de transitie naar een klimaatneutrale economie haalbaar en betaalbaar?

Tekst: Renske de Zwart | Beeld: Climate KIC

“We moeten provoceren en confronteren. De tijd van achterover leunen is voorbij.” Met deze woorden opent Sandrine Dixson-Declève, lid van de adviesraad van EIT Climate- KIC en voorzitter van de Club van Rome, in november de Climate Innovation Summit in Dublin. De top is een initiatief van EIT Climate-KIC, het Europese netwerk dat – via kennis, financiering en een netwerk van ruim driehonderd partners – innovatieve projecten en start-ups versterkt, versnelt en opschaalt om uiteindelijk een klimaatneutrale economie te realiseren. Dixson-Declève roept de zaal op tot actie. “Spreek je uit, durf risico’s te nemen, wees innovatief, en laten we naar buiten lopen met concrete plannen om de opwarming van de aarde binnen de 1,5 graden te houden die in Parijs zijn afgesproken.” 

Volgens Dixson-Declève zijn er gamechangers en change-agents nodig om de klimaatverandering te keren. Niet alleen op technologisch gebied, maar ook op financieel en politiek vlak. Leiderschap, daar draait het om. Wie kan het voortouw nemen? Dat het geen gemakkelijke taak is, moge duidelijk zijn. Dat het urgent is ook. Zoals een van de sprekers het verwoordt: “Wij zijn de eerste generatie die zeker weet dat klimaatverandering onze planeet kapot maakt, en we zijn de laatste generatie die er wat aan kan doen.”

De prangende vraag is hierbij: hoe dan? Onze uitstoot terugdringen is een ingewikkelde strijd op vele fronten: consumenten, politiek, overheid, bedrijfsleven, grote investeerders, pensioenfondsen en banken zullen allemaal fundamenteel moeten veranderen. Maar juist deze complexiteit maakt het lastig om de beweging er in te krijgen. “Na Parijs 2016 dachten we echt dat het ging gebeuren. Maar nu zijn we twee jaar verder en het momentum lijkt weg. De wereld is bezig met oorlog, vluchtelingenstromen, de Brexit en in Amerika is een totaal andere wind gaan waaien,” verzucht Dixson-Declève. “We hebben een serieuze ‘reboot’ nodig om die doelstelling van 1,5 graden te halen.”

Reboot

Hoe die reboot er uit moet zien, staat centraal in het openingsdebat van de Climate Innovation Summit. Aan de discussie nemen vertegenwoordigers deel van diverse financiële instellingen, banken, economen en politici uit de hele wereld. Om er een paar te noemen: Nancy Saich, Change Advisor van de Europese Investeringsbank, Vicki Plater, hoofd Growth and Public Services uit Nieuw Zeeland, en Martin Spolc, lid van de Europese Commissie.

Econoom Mariane Mazzucato, directeur van het UCL Institute for Innovation & Public Purpose, stelt dat de publieke en private sector allebei nodig zijn om de verandering aan te drijven, maar dat de publieke sector de leiding moet nemen. De overheid zal de regels moeten vaststellen en de ambitie moeten aangeven. Alleen dan zal de private sector volgen met investeringen en innovatie. Politica Molly Scott Cato, lid van het Europees Parlement voor de Groenen, voegt daaraan toe dat de politiek duidelijke doelen moet stellen, maar ook een duidelijke weg en een ordelijke overgang moet waarborgen. Ook geeft ze aan dat publiek geld nodig zal zijn, omdat niet alle aanpassingen winstgevend zijn. Hier haakt onder andere Sasja Beslik, hoofd Group Sustainable Finance van Nordea, op in. Hij pleit voor meer haast, meer urgentie en voor een Europees actieplan: “We weten wat niet goed is, we weten wat er wél kan. We hebben alleen nog steeds niet de fundamenten van onze economie veranderd. Dat moet nu echt gebeuren.”

De sprekers benoemen allemaal de noodzaak voor verandering en actie. We moeten burgers en bedrijven laten zien dat ons milieu belangrijker is dan geld verdienen. “Willen we rijk worden, of willen we in balans leven?”, vraagt Sasja Beslik zich hardop af. Maar het is preken voor eigen parochie. Waar zijn de klimaatontkenners, waar zijn de bedrijven die misschien achter een façade van greenwashing en uiterlijk vertoon hun uitstoot en vervuiling keihard doorzetten? Dat zijn de partijen die ook, of juíst, mee moeten doen. Hoe krijgen we die in beweging?

Maanmissie

Volgens het panel is inspirerend en bevlogen leiderschap hard nodig, zoals bijvoorbeeld van John F. Kennedy die in de jaren zestig van de vorige eeuw het hele land achter de maanmissie kreeg. De missie om de eerste mens op de maan te zetten was ambitieus, welhaast onmogelijk, en de kosten waren gigantisch. Toch lukte het hem om de natie te verenigen achter deze doelstelling. Deze parallel wordt vaker getrokken tijdens het congres. De droom, de ambitie moet er zijn, burgers en bedrijven zullen dan volgen. Maar ook hier weer dient zich de vraag aan: hoe dan?

‘Countdown to 100 low-carbon solutions’

Op de tweede dag van de top pakt Dennis Pamlin, senior adviseur van het Research Institutes of Sweden (RISE), deze handschoen op. Hij vertelt over het framework Mission Innovation waaraan 23 landen en de Europese Commissie deelnemen. Deelnemende landen willen schone energie betaalbaar en betrouwbaar maken en de regeringen hebben toegezegd hier flink in te investeren.

Pamlin geeft het startschot voor de ‘Countdown to 100 low-carbon solutions’ een oproep voor innovatieve oplossingen en projecten die de uitstoot van CO2 met 10 miljoen terugdringen in 2030 en die wezenlijk impact hebben op onze leefwijze en gedrag. De oplossingen kunnen een mix zijn van technologische en systeemveranderingen – en de ideeën kunnen komen van start-ups en grote bestaande bedrijven. De 100 voorstellen komen uit open inschrijving, maar ook via bestaande initiatieven zoals bijvoorbeeld EIT Climate-KIC, of het WNF Climate Solvers.

Ik spreek Dennis Pamlin over dit initiatief.

Gaat deze countdown ons helpen om tot daden over te gaan?

“Het gaat ons helpen om onze focus te verleggen. We moeten stoppen met bedrijven steunen die veel CO2 uitstoten. We moeten ons geld gaan stoppen in bedrijven die met schone oplossingen komen. Met dit initiatief stimuleren we deze bedrijven. De nadruk moet niet liggen op hóe iets wordt geproduceerd, maar wát we maken. En daarmee bedoel ik dat het product moet bijdragen aan de oplossing. We moeten geen plastic zooi, geen energieslurpende auto’s, geen wegwerpkleding meer willen. We moeten naar een consumptiepatroon waarbij genoeg genoeg is. Bijvoorbeeld door onze focus te verleggen van de vraag ‘hoe eet ik minder vlees’ naar ‘hoe eet ik gezond’. Niet alleen voor mezelf, maar voor de hele wereld.”

Kunnen we met start-ups genoeg bereiken, of hebben we uiteindelijk een inspirerende leider nodig zoals John F. Kennedy die van klimaatverandering de nieuwe maanmissie maakt?

“Een interessante vraag! Kleine stappen zijn goed, maar het gaat hier toch echt om heel grote issues. Als we met elkaar, van onderaf, met duizenden initiatieven komen dan moeten we heel veel kunnen bereiken. Er zijn zoveel slimme mensen en goede ideeën. Kijk bijvoorbeeld naar de start-up KiteKraft: een vernieuwende, effectieve manier van windenergie opwekken, door Duitse studenten bedacht en uitgevoerd. Maar zonder leiderschap en zonder overheidssteun en bedrijfsleven gaan dit soort initiatieven het niet redden. Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen.”

Waar staan we nu volgens jou?

“Ik beweeg me tussen 100% hoop en 100% angst. Gaan we het redden? We zijn allen pioniers; we moeten met elkaar willen veranderen en van elkaar willen leren. Het is totaal achterhaald dat we allemaal in eigen auto’s willen rijden. Het is totaal achterhaald dat bomen worden gekapt om boeken te kunnen lezen. Waarom heeft niet iedereen een E-reader? Waarom printen we nog op papier? Er zijn zoveel alternatieven. Het principe van organisaties zoals Uber en Airbnb die een deeleconomie voorstaan zijn toe te juichen. Er kan in de uitvoering nog van alles mis gaan, maar het gaat om het idee dat we onze spullen delen en hergebruiken.” 

Op naar een eco-beschaving

Wat volgens Pamlin ook bij de huidige pioniersfase hoort, is dat de spelregels en standaarden nog niet vaststaan. Dat biedt kansen voor innovatie. “Wat mij betreft wordt de standaard niet meer ‘hoe produceer je zo goedkoop mogelijk’ maar ‘hoe produceer je zo duurzaam mogelijk’. En die duurzame producten moeten dan goedkoper zijn. De tijd dat duurzame producten alleen betaalbaar zijn voor een kleine elite is achterhaald. We moeten onze geld-gedreven samenleving ombouwen naar een eco-beschaving. Dat kunnen we bereiken door niet alleen je eigen gedrag te veranderen, maar ook binnen jouw beroepsgroep, en binnen jouw gemeenschap, te kijken wat je kan veranderen. Maak de kring om je heen zo groot mogelijk en word zo de een gamechanger en change-agent. Dan maken we echt een stap naar een duurzame economie.”

Meer weten over de ‘Countdown to 100 low-carbon solutions’, of wil je zelf een voorstel indienen? Kijk dan op: www.misolutionframework.net/solutions

Meer weten over de Climate Innovation Summit en alle initiatieven voor een klimaatneutrale economie? Kijk dan op: www.climateinnovationsummit.org