De echte prijs van eerlijke kleding

Kleding die gemaakt is onder veilige werkomstandigheden. Zonder dat er kinderhandjes aan te pas komen. Dat is waar fair fashion over gaat. Ook fatsoenlijke lonen voor de makers van onze mode horen daarbij. Maar wat is een eerlijk loon? En in welke landen verdienen textielarbeiders een behoorlijk inkomen? De Krant van de Aarde zet het op een rij.

Tekst: Lynsey Dubbeld | Beeld: Schone Kleren Campagne, Y’Abal Handicrafts

 

Van 171 modemerken die in Europese winkels te vinden zijn, betaalt er niet één een leefbaar loon aan de mensen die de collecties maken. Dat concludeerde de Schone Kleren Campagne in het voorjaar van 2014 na eigen onderzoek. Sinds de wereldwijde commotie over de Rana Plaza kledingfabriek in Bangladesh, waar in 2013 meer dan 1100 arbeiders omkwamen, staan de werkomstandigheden in de textielsector in de schijnwerpers. Marks & Spencer, Zara, Bershka en Pull & Bear behoren volgens de Schone Kleren Campagne tot de kleine groep bedrijven die stappen hebben gezet om hongerlonen aan te pakken. Van de inspanningen van bijvoorbeeld Adidas, H&M, Puma, Primark en NewLook is de actiegroep daarentegen niet onder de indruk. En merken zoals Asics, Gap, G-Star, New Balance en Nike onderkennen weliswaar het belang van een leefbaar loon, maar zouden er nog nauwelijks iets aan doen. Volgens berekeningen van experts zouden de minimumlonen in textiel producerende landen zoals Cambodja meer dan verdriedubbeld moeten worden. Want Cambodjaanse kledingarbeiders verdienen nu 60 euro per maand, terwijl ze 285 euro nodig hebben om hun basiskosten te dekken. Een lichtpuntje: meer dan de helft van de merken die de Schone Kleren Campagne onder de loep nam, heeft het recht op een leefbaar loon opgenomen in een gedragscode.

 

Made in Europe

Bijna de helft van de kleding die verkocht wordt in de 27 lidstaten van de Europese Unie is in Europa geproduceerd. Maar het label Made in Europe is geen garantie voor eerlijke kleding, constateerde de internationale zusterorganisatie van de Schone Kleren Campagne na onderzoek in Turkije en negen Oost-Europese landen. Uit interviews met ruim 300 vrouwen die daar onze kleding naaien, blijkt dat hun salaris een fractie bedraagt – tussen de 14 en 36 procent – van een leefbaar loon. Ter vergelijking: in Sri Lanka is het gemiddelde minimumloon 19 procent van het leefbare loon en in Bangladesh 21 procent.

Volgens de Schone Kleren Campagne zouden merken zoals Hugo Boss, Adidas, Zara, H&M en Benetton, die veel produceren in landen zoals Roemenië, Oekraïne en Turkije, de kledingfabrieken minstens 60 procent meer moeten betalen. Nu leven vrijwel alle geïnterviewde textielarbeiders onder de armoedegrens, en hebben ze vaak een tweede baan nodig om te kunnen overleven.

 

Uitgebreid pakket

De resultaten van het onderzoek van de Schone Kleren Campagne laten zien dat de race to the bottom nog niet ten einde is. Eerder dit jaar maakte het Amerikaanse modelabel Gap bekend te gaan produceren in Birma. Vanwege de ruime beschikbaarheid van goedkope arbeidskrachten is het land steeds meer in trek bij fast fashion giganten.
Na de vele mediaberichten over misstanden in de Bengaalse kledingindustrie verplaatste onder meer H&M de productie al naar Kenia en Ethiopië. Niet alleen de angst voor reputatieschade, maar ook prijsoverwegingen spelen daarbij een rol. In 2013 werd het minimumloon voor werknemers van kledingfabrieken in Bangladesh met 77 procent verhoogd. Met de 50 euro die nu de standaard is, verdienen de arbeiders nog altijd niet genoeg om in hun levensonderhoud te voorzien. Toch zijn de loonsverhogingen reden voor ketens om naar goedkopere productielanden uit te wijken.

 

Duurzame impuls

Ondertussen lijkt het erop dat de gemiddelde Nederlandse consument nog steeds een voorkeur heeft voor goedkope kleding. De economische malaise maakt ons prijsbewuster dan ooit, zeggen analisten. Daar komt bij: de keuze voor eerlijk gemaakte must-haves is niet altijd eenvoudig. Eenduidige keurmerken ontbreken, en fair fashion ligt in de gemiddelde winkelstraat niet voor het oprapen.
Toch kunnen we als consumenten wel invloed uitoefenen op het eerlijke gehalte van de modewereld. In een studie van de Massachusetts Institute of Technology uit 2013 kwam al naar voren dat de verwachtingen van consumenten aan de basis liggen van verduurzaming in het bedrijfsleven. Onze vraag naar kleding die onder maatschappelijk verantwoorde omstandigheden is gemaakt, kan merken en winkels dan ook een duurzame impuls geven.

Waar is eerlijke waar te vinden?

Zin in eerlijke kleding? Kies voor merken die zijn aangesloten bij organisaties zoals Fair Wear Foundation of Made-by. Of check via rankabrand.nl of goedewaar.nl hoe verantwoord populaire modemerken bezig zijn. Teleurgesteld in de duurzame prestaties van je favoriete merk of winkel? Geef ze dan een duwtje in de goede richting. Bijvoorbeeld met de petitie van de Schone Kleren Campagne, of via het initiatief kiesduurzamemode.nu. Op de website van de Schone Kleren Campagne, www.schonekleren.nl/doe-mee, zijn nog meer tips te vinden om een steentje bij te dragen aan een eerlijke kledingindustrie.

Feiten en cijfers

Is 50 euro per maand een hongerloon? Voor dat bedrag maakt een kledingarbeider in een textielfabriek in Bangladesh ook nog eens 120 jeans per uur. Gedurende tien uur per dag, zes dagen per week, 300 dagen per jaar. Bangladesh behoort tot de favoriete productielanden van de fast fashion industrie. De populariteit van deze goedkope, trendgevoelige kleding is onmiskenbaar: we kopen steeds meer kleding tegen lagere kosten. In 1997 kocht een gemiddelde Britse vrouw 19 kledingitems per jaar. In 2007 waren dit er 34. En in 1950 spendeerde een gemiddeld Amerikaans gezin 12 procent van het huishoudinkomen aan kleding. In 2010 was dit 2,8 procent.