Eervolle vermeldingen: Hans Monnickendam en Corine Böhmers

Winnares Sonne Copijn schreef onderstaande brief aan de Aarde:

De lucht is leeg

Lieve aarde, de lucht is leeg. Ik had dit nog niet gedacht of er vloog een hommel in vliegende vaart vlak voor mijn ogen langs. “Wel nee hoor,” leek ze te zeggen “waar leven is, is hoop!” Zie ik het dan toch verkeerd? Nee. De lucht is leeg. Helaas.

Ik loop in de donkere meiavond door de straat en inspecteer elke lantaarnpaal. Ik tel 4 spinnen wachtend, hun netten uitgegooid. Niets danst in het licht, niemand vliegt tegen de lamp. Geen mugje. De spinnen vangen bot deze nacht.

‘De bange vermoedens van imker Sonne Copijn blijken juist’, kopte Trouw vorige week: 25,6% sterfte onder honingbijen. Sinds 2010 is de sterfte niet zo hoog. Toen was het ruim 29% waarvan 6 % te wijten was aan een fout in het productieproces van de suikervoeding. Haal je die 6 % eraf, dan kom je op 24%. Conclusie: de bijensterfte is nog nooit eerder zo hoog geweest!

Dit bericht van bijen@wur werd gevolgd door berichtgeving van de Vlinderstichting. Ze zijn er niet meer, de voorjaarsvlinders en de zweefvliegen. Waar ik in het voorjaar hoopte dat alleen maar de honingbijen de sjaak waren en niet de kanariepiet, zijn zij wél de kanariepiet die ons als imkers als eerste laten zien hoe het gaat met de insecten.

De lucht is leeg. Het is extreem. Er vliegt bijna niemand. De soorten zijn er nog, maar er vliegen enkelingen. De massa is weg, foetsie, verdwenen, weggevlogen of gecrepeerd. ‘Hoe kan dit?’ Is steeds de vraag in de media. Liefst één oorzaak, geen complex verhaal. De lezers moeten het wel snappen.

En zo lees je dat Bijen@wur de bijensterfte wijt aan de varroamijt en de Vlinderstichting aan klimaatverandering. De sterfte door de varroamijt wordt door Bijen@wur overigens niet onderbouwd met data. Van de 250 imkers die meededen aan de enquête van Bee Foundation dit voorjaar, behandelde 73% van de imkers tegen varroa. Dan denk je ‘die hebben hierdoor zeker minder sterfte’, maar nee, ook bij hen stierven 30% van de bijenvolken. Zeker is dat vlinders, zweefvliegen en hommels nooit varroa hebben en wél dood zijn. Dus het ligt zeker niet aan de varroamijt.

Klimaatverandering noemt de Vlinderstichting als hoofdoorzaak van de insectensterfte. Is dat vorig jaar zo exceptioneel anders geweest dan de jaren daarvoor? Het was droog in juli en augustus, maar juni was juist in verhouding nat. Hadden de  voorjaarsvlinders dan niet voldoende lekker sappig groen? Ik weet dus weer veel te weinig van de wonderbaarlijke biologie van de vlinders…

Geen van beide stichtingen noemen pesticiden als oorzaak, terwijl we al jaren en jaren weten dat deze insecten doden. Waarom wordt dit niet genoemd als waarschijnlijke oorzaak?

Uit de enquête van Bee Foundation blijkt dat van de honingbijenvolken die op eigen honing overwinterden, 50 % gestorven is, tegen 22 % van de volken die alleen op suiker overwinterden. Alle reden dus om te kijken of er iets met de honing aan de hand is.

Bijen@wur, doen jullie pesticide-analyse van honing? In de publicatie van NU.nl van 22 mei worden de desastreuse effecten op de rupsen beschreven die paardenbloembladeren uit de stad te eten krijgen. Boosdoener, het gif waarmee we teken en vlooien op onze honden bestrijden. Zelfs de landbouw kunnen we deze keer niet alleen de schuld geven.

Ik voel mij aan alle kanten te kort schieten in specifieke kennis. De varroa verklaart zeker niet wat er aan de hand is, klimaatverandering speelt een rol. Pesticiden kennen geen veilige benedengrens en de cocktail die rondwaart door ons land is zeker desastreus. Wat uit onze enquête kwam was dat de meeste sterfte in de provincies Gelderland, Utrecht en Zuid Holland was, respectievelijk: 22, 29 en 44 %. Ook dit wordt door het onderzoek van bijen@wur bevestigd: zelfs met hogere sterfte percentages: 29, 42 en 39 %. Dus hoe stedelijker en industriëler hoe meer sterfte. Is dit alleen door gif?

Ik denk dat we uit moeten zoomen, alles in ogenschouw nemen wat een rol speelt in de lucht? Wat doet de technologie die daar momenteel geïnstalleerd wordt met het magnetische veld, waarop de insecten zich verplaatsen? Als ik deze vraag uitzet in de Vereniging van Stralingsdeskundigen blijft het stil. Is dit zo’n ingewikkelde vraag? Of een onwelkome? Zijn bijen niet belangrijker dan business? Of komt het de business goed uit dat de bijen sterven? De Keuringdienst van Waarde liet deze week zien, dat de hommelbusiness floreert.

Eerder deze week las ik artikelen over windturbines die tonnen aan insecten vernietigen. Raar, de lucht is zo groot, creëren die dan een veld dat insecten aantrekt zodat ze zich te pletter vliegen?

Maar ook Oekraïne is dichtbij. Wij zijn op allerlei manieren betrokken bij deze oorlog. Kan daar in de lucht iets gaande zijn waardoor de insecten verdwijnen? Ik weet het echt niet. Wie heeft antwoorden op deze vragen?

Ook de vogels lijken bijzonder stil dit voorjaar. Is dit de silent spring, waar Rachel Carlson het over had begin jaren ’60? Ik weet het niet meer. Waar de afgelopen jaren bijenoases als magneten werkten en insecten aantrokken, vinden we nu nagenoeg niets. Kunnen we het tij nog keren? Zitten we in de final count down? Waar halen we hoop vandaan voor onze kinderen?

Voor mij blijven het de insecten. Als ik denk: de lucht is leeg, komt er steevast een hommel langs, vliegt er een insect in mijn oor, of komt er een bijenzwerm aan. Ze zeggen: geef niet op. Wij zijn er nog!