Bloemenpracht van Gerard en Cornelis Van Spaendonck
Tekst: Olga de Kort | Foto’s Noordbrabants Museum
Naam maken in Parijs, welke kunstenaar droomt daar niet van? Het lukte Gerard (1746-1822) en Cornelis (1756-1839) Van Spaendonck. Na hun Antwerpse studie bij Willem Jacob Herryens vertrokken ze naar de Franse hoofdstad waar ze zelfs koning Lodewijk XVI en Napoleon tot hun klantenkring rekenden. Hun flamboyante bloemstillevens behoorden tot de meest gewaardeerde – en duurste – kunstwerken van hun tijd. En nu zijn ze even terug in Nederland.
Zelfs toen het tij even leek te keren en hooggeplaatste kunstliefhebbers in 1789 één voor één onder de guillotine belandden, bleven de Nederlandse gebroeders actief in hun atelier, de botanische tuin Jardin des Plantes en in de fabriek van Sèvres. Al schilderend beleefden ze nog de terugkeer van het monarchie in Frankrijk met Lodewijk XVIII.
Bezoekers van de overzichtstentoonstelling in Het Noordbrabants Museum kunnen nu zelf ontdekken wat de befaamde Nederlanders in Parijs zo geliefd maakte. Met ruim zeventig schilderijen, aquarellen, schetsen en prenten uit de Franse, Belgische en Nederlandse verzamelingen (waarvan 33 alleen al uit een eigen collectie van het Museum) worden alle kanten van hun meesterschap ruimschoots belicht. En dat betekent een zee aan Van Spaendoncks bloemen in de museumzalen, in allerlei kleuren en maten, van overdadige guirlandes en weelderige boeketten in albasten vazen en rieten manden tot bescheiden bloeiende takjes. Er zijn muurgrote doeken met een explosie aan kleur, maar ook sierlijke miniaturen en schetsen. Zelfs op het kleine formaat van een schildpaddoosje van Gerard van Spaendonck worden de bloemen en rozenblaadjes tot de kleinste details uitgewerkt.
Finesse
De schoonheid van de rozen, koolrozen, pioenrozen, stokrozen, seringen, tulpen, lelies, sleutelbloemen, jasmijn en korenbloemen in de fantasievol en losjes geschikte boeketten is fascinerend. De zwierige en extravagante boeketten vullen het hele oppervlak van de schilderijen, maar ogen nooit te overdadig of zwaar dankzij de evenwichtige composities, het subtiele lichtval en op elkaar afgestemde kleuren. Sterke licht-donker contrasten, lichte achtergrond en bijna tastbare texturen geven een suggestie van diepte en een zwierige, spontane schikking. Beide broers werden door hun tijdgenoten bewonderd voor de grote finesse en hun oog voor detail. Hun bloemstillevens behoren tot de meest verfijnde in dit genre, maar al deze goedgevulde bloemstukken zijn ook nog wetenschappelijk correct en getuigen van de meest nauwkeurige studie van de ‘geportretteerden’. De bloemenpracht op de muren en in de vitrines komt nog eens terug in de grote bloemstukken in de vazen én de bloemeninstallatie Koolroos (2019) van Linda Nieuwstad. Haar reusachtige bloemen uit wol, staal en vrachtwagenzeil zijn echte blikvangers van de expositie. Ze zijn geïnspireerd door De Koolroos van Cornelis van Spaendonck uit ca. 1800, die ook op de tentoonstelling te zien is. Zo krijgt een werk van de befaamde bloemschilder een eigentijds vervolg, dat net zo opvallend is als de werken van de Nederlandse gebroeders zelf.
De geur van succes. Gerard & Cornelis van Spaendonck, bloemschilders in Parijs. Het Noordbrabants Museum, ’s-Hertogenbosch: 26 april-25 augustus 2019. Catalogus: Paul Huys Janssen. De geur van succes. Gerard & Cornelis van Spaendonck, bloemschilders in Parijs. Het Noordbrabants Museum, WBOOKS, 2019. ISBN 9789462583122
