De mens centraal

Ficq groeide op in Zuid-Limburg en studeerde rechten in Groningen, waarna ze naar Amsterdam trok om in de advocatuur te gaan werken. Ze koos voor het strafrecht. De mens trok haar aan in het strafrecht. “Soms is het voorspelbaar waarom iemand daarin terecht komt, soms ook door de speling van het lot. Het kan dus iedereen overkomen.” Het verloop van levens vindt ze ‘super-intrigerend’. Iemand die in het strafrecht komt staat vaak alleen tegenover de staat, het OM. “En dan heb je iemand nodig die je door dik en dun steunt.”

Gedurende haar carrière verdedigde Ficq slachtoffers en mensen die per ongeluk op de verkeerde plek waren, waardoor ze in de problemen kwamen. “Als ik geneeskunde zou zijn gaan studeren, dan zou ik zeker psychiater zijn geworden.” Midden jaren negentig werd ze bekend vanwege de balpenzaak, waarbij iemand ten onrechte werd verdacht van het vermoorden van zijn moeder met een balpen. Verder heeft ze onder meer Dino S., in de liquidatiezaak, en de destijds in opspraak gekomen kickbokser Badr Hari verdedigd.

Juridische kapstok

De laatste jaren verlegt Ficq haar aandacht van het strafrecht naar het vervolgen van bedrijven die hun omgeving vervuilen waardoor omwonenden ziek worden en sterven. Het gaat om grote aangiftezaken, waarbij slachtoffers met gezondheidsschade aangifte hebben gedaan tegen de directies van deze concerns. “Daar heb ik de juridische kapstok voor gemaakt,” vertelt ze. Artikel 173A in het strafrecht wijst op een situatie waarbij er een gevaar voor de volksgezondheid kan ontstaan. “Dat is een heel ernstig delict, daar staan zware gevangenisstraffen op. Je mag mensen niet vermoorden, maar je mag ze ook niet ziek maken.”

Tata Steel en Chemours

Bij bepaalde bedrijven die denken zich die vrijheid wel te kunnen permitteren is soms aanleiding om ze op grond van het genoemde wetsartikel te vervolgen. “Je kan dan een strafzaak optuigen en dat doen we,” aldus Ficq, die momenteel mensen uit Wijk aan Zee tegen Tata Steel bijstaat. De staalfabriek maakt haar cliënten ziek, zegt ze. De fabriek probeert ‘groene staal’ te produceren, maar tot op heden krijgen nog teveel mensen kanker. “Hoe groter de impact, hoe groter de kans dat het OM een strafzaak opzet.”

Ook staat ze de buren van Chemours nabij Dordrecht bij. Daar is het giftige PFAS in het spel. Volgens de advocate is er een omslagpunt geweest. “Eerst was het zo: economie en welvaart, daar mocht je niet aankomen. Mensen zijn nu op een punt gekomen waarbij ze zich realiseren dat welzijn misschien wel net zo belangrijk is. Mensen willen ook niet ziek gemaakt worden, geen kanker krijgen. Ik vind vooral dat de bazen een extra verantwoordelijkheid hebben. Ze moeten weten dat er een strafrechtelijke aangifte tegen hen kan worden gedaan.”

Extinction Rebellion

Ficq is ook betrokken bij Extinction Rebellion (XR), een groep milieuactivisten die zich zorgen maakt over het klimaat. De acties van de groep gaan verder dan een ‘gewone demonstratie op het Malieveld’. Leden en sympathisanten van XR bezetten drukke pleinen in Amsterdam en plakken zich vast. Ook gingen ze de landingsbaan van Schiphol-Oost op en bezetten ze rijkswegen, zoals de A12 bij Den Haag en de ringweg A10 van Amsterdam. Ficq is betrokken bij XR omdat ze zich ernstig zorgen maakt over de toekomst.

“We zijn eigenlijk een beetje Terminatortjes aan het spelen en onszelf aan het uitroeien,” zegt Ficq, doelend op de film Terminator uit de jaren tachtig waarin Arnold Schwarzenegger in de rol van een meedogenloze, allesvernietigende mensrobot kruipt. “Als de klimaatverandering een bepaald kantelpunt bereikt, gaat ons dat echt zwaar in de problemen brengen. Ik heb op mijn leeftijd een verantwoordelijkheid om mijn standpunten uit te dragen, en om jongeren te steunen in hun strijd voor het behoud van een leefbare planeet.”

In Den Haag werd de A12 dagenlang bezet en geblokkeerd, waardoor weggebruikers de snelweg niet meer konden gebruiken en er in de hofstad vaak een verkeersinfarct ontstond. Bij Amsterdam liepen activisten van XR massaal de ringweg A10 op. Volgens kenners was dat levensgevaarlijk. “Ik was daarbij en was daar wel een beetje ongerust over,” aldus Ficq tegen Rijken, die stelde dat dit ‘hartstikke gevaarlijk’ was en dat er mensenlevens op het spel hebben gestaan. Ficq had later gehoord dat de actie ‘veilig was’.

Averechts effect?

Volgens Rijken kunnen de acties van XR juist averechts werken bij het brede publiek. Velen vinden ook dat er een klimaatprobleem is en dat we daar iets aan moeten doen, maar haken af door de extreme acties van XR, aldus de presentator. Kan Ficq dat begrijpen?

“Ik denk dat de aandacht die moet worden gevraagd voor de klimaatproblematiek op een manier moet gebeuren waardoor je niet akkoord kunt gaan met demonstreren op een weitje in bijvoorbeeld Ermelo. Dan heeft niemand in de media daar aandacht voor.”

Het is heel vreedzaam, het gaat veilig en er is geen enkel gevaar ontstaan. Ik voel me wel comfortabeler bij de demonstratie op de A12, omdat dat al helemaal een veilige plek is om te demonstreren. Dat is namelijk de aanrijroute naar Den Haag.” In eerste instantie twijfelde ze over het bezetten van de A10, maar toen ze daar eenmaal was, voelde Ficq zich veilig. Dat mensen in het midden afhaken, is voor haar geen probleem. “Je hoeft daar niet aan mee te doen.”

Ficq wijst op de klimaatmars met 80.000 deelnemers, eind vorig jaar in Amsterdam. “Dat zijn veel mensen, dus het werkt wel.” Dat er meer dan zeventien miljoen Nederlanders zijn, laat ze in het midden. Die optocht eindigde toen op het Museumplein, waar pro-Palestijnse activisten het programma op het podium kaapten voor hun eigen boodschap. Dat schoot bij Ficq in het verkeerde keelgat omdat zij als XR-lid zelf mede wil bepalen waar de acties over gaan. Wat haar betreft moet het klimaat altijd voorop staan. Ze zegde mede hierom haar lidmaatschap op, maar is nog altijd betrokken.

Zaak tegen ING

Begin 2024 kondigde onder andere Milieudefensie een rechtszaak aan tegen ING. Volgens de klagers maakt de grootbank zich schuldig aan het financieren van ‘grijze industrieën’ en vervuilende sectoren. Via de rechter willen ze dat ING daarmee stopt. De bank zegt dat het al een groene transitie doormaakt. Niettemin staat Ficq volledig achter deze rechtsgang. “De civiele rechter moet toetsen of de bank verantwoordelijkheid neemt en stopt met het ondersteunen van fossiele industrieën.”

Is het niet aan de politiek om ING op de vingers te tikken? Ficq: “Wat doet de politiek nou op centraal niveau! Er gebeurt zo goed als niks! Daarom moeten burgers iets anders bedenken om aandacht voor het probleem te krijgen.” Ze wijst de politiek in Den Haag op ‘de megacrisis’ die de klimaatverandering vormt. “De afgelopen vijftien tot twintig jaar is de politiek gedomineerd door de VVD en die hebben het standpunt dat de economie belangrijker is dan investeren in duurzaamheid en klimaat. Op termijn gaat ons dat veel meer kosten.”

Veel meer zelf doen

Het kan Ficq boos maken. “Het is toch bizar dat de urgentie van de klimaatcrisis ons moet worden uitgelegd door overstromingen, moessonregens, hitte en enorme calamiteiten waardoor we toch echt zwaar in de problemen komen.” Mensen moeten zich volgens haar realiseren dat ze veel meer zelf kunnen en moeten doen. Rijken stelt dat veel mensen iets aan het klimaat willen doen, maar dat niet iedereen offers kan brengen. Daar neemt Ficq geen genoegen mee. “Ik vlieg al jaren niet meer. Dat zouden anderen ook kunnen doen.”

Moeten we de dijken niet ophogen zoals we altijd hebben gedaan? “Dat is zo dom. Als je niks aan preventie doet met het klimaat, dan zijn de gevolgen totaal niet te overzien. Je zult mensen dus duidelijk moeten maken dat, als ze in de toekomst lekker willen blijven leven, ze daar iets voor moeten doen.”