Het is een nieuwe, circulaire manier van denken en als het aan Michel Baars ligt gaat de hele sector op de schop. Voor hem is het heel eenvoudig: het
stenen tijdperk is ook niet opgeheven omdat de stenen op waren, maar omdat er met de ontdekking en het gebruik van koper en ijzer een nieuwe wereld openging.

In zijn vorig leven – hij stond achttien jaar aan het roer van ingenieursbureau Search – merkte Michel Baars hoe moeilijk het vaak is, en in het bijzonder in de traditionele bouwwereld, om los te komen van de aloude mantra: ‘we doen het altijd al zo en dat werkt toch prima, dus waarom veranderen?’ ‘Mooi verhaal, maar we gaan het niet doen’, kreeg hij dan te horen.

Zijn geloof in de circulaire economie als nieuw economisch model werd er echter niet minder om en in 2015 startte hij New Horizon Urban Mining B.V., waarmee hij voor zijn opdrachtgevers regie voert bij sloopprojecten en ook de risico’s op zich neemt. Het is wel even wennen, want in plaats van het traditionele sloopbedrijf komt nu de verhuizer voorrijden, die de waardevolle spullen en grondstoffen naar hun nieuwe bestemming transporteert.

De opzichter heet voortaan oogstmeester, maar net zoals zijn traditionele voorganger houdt hij toezicht en instrueert zijn team, alleen kijkt hij door een totaal andere bril. Demonteren is nu het devies, want zo gaat dat in kringloop economie, waarbij grondstoffen worden hergebruikt en niet zoals in de ouderwetse lineaire economie, van producent via gebruiker uiteindelijk linea recta naar de afvalverwerker gaan. Voor Baars is dat laatste geen optie meer: ‘hergebruik is in alle opzichten veel beter’. Grondstoffen die hij uit de bebouwde omgeving haalt, worden deels verwerkt tot nieuwe bouwmaterialen, geschikt voor renovatie en nieuwbouw. Een deel van de grondstoffen wordt omgezet in producten voor consumenten, die in kwaliteit niet onderdoen voor reguliere producten of grondstoffen.’

Enthousiast
Toen laatst bij Michel Baars thuis de televisie op zwart ging merkte hij zelf hoe we zijn gaan denken: ‘Voor ik het in de gaten had, was ik al een nieuwe aan het bestellen. Zo gemakkelijk, gelukkig nog geen tien uur, morgen in huis! Maar als je even nadenkt… mijn oma die belde de volgende dag de monteur en die kwam dan als hij tijd had drie dagen later het ding te repareren.

Iedereen heeft, daarvan ben ik overtuigd, van nature een hekel aan verspilling, maar we leven in een snelheid dat we het niet eens meer zien. In de bouwwereld wordt ongelooflijk veel weggegooid, maar waarom eigenlijk? Als dat besef een beetje doordringt, ga je anders kijken naar materiaalstromen.’

En dat zien ook zijn opdrachtgevers. ‘Gebouweigenaren hebben vaak geen idee van de waarde van alle materialen in hun panden, in plaats van die te gelde te maken, betalen ze nu veel geld voor sloop en afvoer ervan!’ Baars heeft er plezier in en zijn enthousiasme werkt aanstekelijk, zijn klanten gaan meedenken over herbestemming.

Amper twee jaar geleden gestart met één klusje, is nu hij hard op weg naar een orderportefeuille van 100 miljoen euro aan sloopwerk. Dat succes schuilt in de partnerschappen met grote spelers in de bouwketen. Die zitten niet te wachten op drie kozijnen en twee plafondplaten, ze willen voorspelbaar volume, een grote en vooral continue stroom van grondstoffen, waarop je een businesscase kunt bouwen.

Bovendien heeft Baars zijn partners heel wat te bieden, want zo zit een producent van gipsplaten nu aan tafel met de directie van een ziekenhuis. ‘Ik gun een ieder zijn verdienmodel, maar wanneer fabrikant en eindgebruiker direct met elkaar in gesprek zijn, dan leren ze van elkaars innovaties en ambities. Uiteindelijk krijgt de kolom ertussen, de aannemer een veel effectievere opdracht.’ Dat zijn de fundamentele veranderingen waar het Baars om gaat.

Spel
Baars pakt het slim aan: ‘We proberen de wereld te beïnvloeden maar voor een mooi duurzaam en circulair toekomstperspectief applaudisseert slechts een relatief kleine groep, onvoldoende om impact te hebben op een hele branche. Nee, ik doe gewoon een beter bod volgens de bestaande spelregels: goedkoper, sneller en met dezelfde of betere kwaliteit. Als kers op de taart krijgt de klant die mooie duurzaamheidsbonus, en daarmee de credits voor goed werk voor de toekomst van onze planeet.’

Die aanpak past doener Baars als een handschoen: ‘Mijn manier van leren is iets doen in de praktijk, dan krijg je ook sneller voortschrijdend inzicht en omdat ik begonnen ben met projecten en niet eerst een praatclub heb opgericht, kan ik ook nieuwe ideeën direct in de praktijk uitproberen.’

Dat is nodig want zijn aanpak is revolutionair anders en daarmee ook zijn strategie: ‘De bouwwereld is een heel traditionele wereld en als sloper tel je pas mee als je de hoogste kraan hebt, of het meest indrukwekkende arsenaal aan machines.

Maar ik heb helemaal niks, ik heb niet eens een trekhaak aan mijn auto. Ik begeef me dus ook niet op het speelveld van de traditionele wereld. Ik maak mijn eigen speelveld, een stukje verderop, met nieuwe spelregels, een nieuwe beoordelingsmeetlat, gebaseerd op fundamenteel andere waarden, in de hoop dat de deelnemers op het traditionele speelveld, de huidige markt, nieuwsgierig worden en bij mij ook eens komen kijken en uiteindelijk mijn spel gaan overnemen.’ De eerste tekenen dat de sloopsector in beweging komt zijn inmiddels zichtbaar, er wordt al meer gesproken over oogsten en urban mining.

Handig noemt hij zichzelf, niet creatief. Voor sommige oplossingen klopt hij aan bij creatieve out of the box denkers, zoals tijdens de Dutch Design Week, die hopelijk een bestemming bedenken voor de 200.000 m2 vloerbedekking en een vergelijkbare stapel systeemplafonds waarvan hij inmiddels de trotse eigenaar is… Baars weet in ieder geval dat vernieuwing zelden komt vanuit de sector zelf, als voorbeeld noemt hij graag Uber en Airbnb, die met hun informatievoorziening vraag en antwoord ontsluiten.

Transformatie
Maar was herbestemming van gebouwen niet gewoon veel duurzamer? ‘In veel gevallen is dat inderdaad beter dan slopen en opnieuw beginnen. Maar langs welke meetlaat beoordeel je dat? Als je de hoofddraagconstructie, zeg maar het skelet in beton van het gebouw, in tact laat om het vervolgens aan de binnenkant opnieuw in te delen dan spaar je weliswaar grondstoffen maar je moet qua functionaliteit compromissen sluiten die op de lange duur, bijvoorbeeld in het energieverbruik, nadelig kunnen uitpakken. Per saldo kan het beter zijn om het gebouw duurzaam weg te nemen, omdat je dan meer kan optimaliseren in de nieuwbouwfase.

In oude gebouwen, die allemaal ruim in hun jasje zitten, lukt een nieuwe bestemming meestal wel, maar vanaf 1980 werd er veel compacter gebouwd met veel lichtere constructies en dan is het vaak lastiger om er een andere invulling aan te geven. Dan kun je beter ontmantelen en dat is dan ook betrekkelijk eenvoudig, vanwege de lichte constructie. We beginnen nu inzicht te krijgen in het zodanig circulair ontwikkelen dat ook de hoofddraagconstructie demonteerbaar en herbruikbaar is. In het Circulair Paviljoen van ABN AMRO is geen lijm, pur of specie gebruikt, alles kan helemaal ongeschonden uit elkaar.’

Demontabel ontwerpen is de toekomst, maar ook de bestaande gebouwen verdienen een tweede leven. Dat is een enorme voorraad grondstoffen. In de ogen van Baars zijn dat oogstvelden die hij zou willen aankopen. ‘Misschien moet je wel hele steden kopen zodat je bij renovatie of afbraak de grondstoffen in eigendom hebt.’ Hij ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. ‘Het economisch klimaat is gunstig, en er is een nieuwe generatie opgestaan op zoek naar nieuwe waarden en dan gaat veel opeens vanzelf, leuk om te zien.’

newhorizon.nl