Zijn Latijnse naam Ursus Maritimus betekent ‘beer van de zee’, een naam die hem goed past omdat hij het grootste deel van zijn tijd in het water of op het pakijs zwerft. De dramatische foto waarop een eenzame ijsbeer rond drijft op een ijsschots is iconisch. Het illustreert de kwetsbaarheid van deze krachtpatser die door het Wereld Natuurfonds intussen als kwetsbaar is bestempeld. Er wonen nu nog zo’n twintig- tot dertigduizend ijsberen op de Noordpool maar de verwachting is dat dit aantal in de komende decennia aanmerkelijk zal slinken.

De witte beer, beter bekend als ijsbeer, is de grootste, zwaarste en sterkste van alle beren. De ijsbeer is een carnivoor. Hij voedt zich vooral met het vet van zeehonden maar eet ook karkassen van gestrande beloega’s, walvissen en walrussen. Wanneer het eten schaars wordt, durft hij ook wel muskusossen, rendieren en kleine knaagdieren aan te vallen. Hij is dol op de ringelrob maar ook de baardrob, zadelrob en klapmuts zijn prooien. In de zomer trekken enkele ijsberen naar land, waar ze ook plantaardig voedsel als bessen en grassen en menselijk afval eten.

De ijsbeer vindt niet het hele jaar door eten, daarom vult hij zijn vetreserves aan tussen april en juli en kan hij zo’n drie à vier maanden vasten, of zelfs langer. Dat is nu ook meer dan nodig want de ijsbeer is een uitstekende indicator van hoe het staat met de mariene ecosystemen op de Noordpool. De laatste studies tonen aan dat het pakijs op de Noordpool alarmerend snel smelt. IJsberen, die afhankelijk zijn van het pakijs om zich te voeden, moeten voortaan langer vasten. Hun gezondheid gaat achteruit en hun voortplantingspercentage daalt. Door het verdwijnen van hun rustplaatsen en hun jachtterrein wagen de ijsberen zich meer en meer op het vasteland op zoek naar voedsel, met het risico dat er een conflict ontstaat tussen mens en dier. Ook de niet-duurzame jacht, de vervuiling en de olie-exploratie zorgen voor de daling van de populatie ijsberen.

Zwemkampioen

Mannetjes worden ongeveer 2½ meter lang en wegen 300 tot 800 kilo. Vrouwtjes zijn kleiner dan de mannetjes en worden 1,8 tot 2 meter lang en 150 tot 300 kilogram zwaar. De ijsbeer heeft een lange nek en een grote neus. Onder de vacht is de huid zwart, dat is zichtbaar op de naakte delen zoals de neus en de lippen. De haren van de vacht zijn niet wit maar doorzichtig en hol. De kleur van de vacht is, afhankelijk van de tijd van het jaar, lichtval en de hoeveelheid vuil in de vacht, gelig wit tot vuilgrijs. Hij is waterafstotend en houdt de warmte van de zon vast. De ijsbeer houdt warmte vast dankzij een dikke onderhuidse vetlaag. Met vliezen tussen zijn tenen kan hij beter zwemmen terwijl hij zijn achterpoten gebruikt als roer om te sturen. De witte reus is een bijzonder goede zwemmer die vele kilometers van de kust aangetroffen kan worden en snelheden van drie tot vier kilometer per uur kan behalen. Ze kunnen korte tijd onder water blijven; de langst gemeten tijd staat op drie minuten en tien seconden. Toch jaagt hij ook op land en legt tot twintig kilometer per dag af. Ze trekken mee met de grens van het pakijs dat zomers noordelijker ligt dan ‘s winters.

De kraamkamer

De tanden van een ijsbeer groeien elk jaar een beetje. Zo kan worden bepaald hoe oud een ijsbeer is. Ze worden zelden ouder dan 25 jaar. De oudste wilde beer waarvan de leeftijd bekend was stierf op de leeftijd van 32 jaar. In gevangenschap leven ijsberen langer. De oudste overleed op z’n 43-ste.

De paringstijd is van maart tot juni, met een piek in april. De ijsbeer kent een verlengde draagtijd en het embryo ontwikkelt zich in de herfst. De dracht duurt zeven tot acht maanden. Er zijn meestal twee welpjes, die in een sneeuwhol worden geboren. Dan wegen de welpjes ongeveer 600 gram en zijn ze 25 centimeter lang. De oogjes zitten dicht en de diertjes zijn bedekt met dun haar.

Een drachtig vrouwtje brengt de winter door in een sneeuwhol dat zij zelf heeft gegraven. Het hol wordt gegraven in een sneeuwheuvel, op plaatsen waar de sneeuw hard en stevig is. Na een tunnel bevindt zich de kraamkamer waarin het ijsbeervrouwtje overwintert. Het hol bevindt zich in het algemeen op het vasteland aan de kust; soms op het pakijs. De jongen verlaten het hol in maart of april, als ze drie maanden oud zijn. Ze wegen dan negen tot elf kilo. Het vrouwtje zorgt alleen voor het jong, de mannetjesberen worden gemeden omdat ze de welpen kunnen doden.

Knut

Hoezeer wij worden vertederd door de ijsbeer bleek in 2006 toen in de Berlijnse dierentuin het beertje Knut werd geboren dat door zijn moeder werd verstoten. De wereld leefde mee met dierenverzorger Thomas Dörflein die het diertje liefdevol verzorgde. Knut werd miljoenenbusiness dankzij merchandising en de verdrievoudiging van het aantal toegangskaarten voor de zoo. In 2011 verdronk de publiekslieveling. Een signaal hoe het zijn soortgenoten zal vergaan? De internationale dag van de ijsbeer wordt jaarlijks gehouden op 27 februari om aandacht te vragen voor het leefgebied van de ijsbeer. Op die dag rouwen we ook nog een beetje om Knut, het symbool van de kwetsbare zeebeer.