In 2017 werd de Nobel Prijs voor Medicijnen uitgereikt aan drie slaaponderzoekers. De Amerikaanse onderzoekers Jeffrey Hall, Michael Rosbash en Michael Young ontdekten dat het lichaam natuurlijke ritmes kent als het gaat om bijvoorbeeld hormonen, temperatuur en alertheid. Door rekening te houden met deze biologische klok – bijvoorbeeld bij nachtwerk en vliegreizen – verminderen slaapproblemen, zowel op de korte als lange termijn. Zelfs het risico op diabetes en overgewicht zou erdoor verkleinen. 

De bevindingen van de Nobelprijswinnaars mogen dan nieuw zijn, er is al steeds meer bekend over het fenomeen slapen. Bijvoorbeeld dat de kwaliteit van slaap belangrijker is voor ons welzijn dan het aantal uren dat we onder zeil zijn. Dat vrouwen doorgaans slechter slapen dan mannen. En dat er bijna honderd soorten slaapstoornissen zijn. 

In alle discussies over slapen gaat het eigenlijk verrassend weinig over de slaapkamer. Hoe gezond is het bed waarin we al die nachtelijke uren doorbrengen eigenlijk? Twee zaken die de moeite waard zijn om te weten.

Frisse matrassen

Licht ontvlambare meubels – zoals banken, gordijnen en matrassen – zouden verantwoordelijk zijn voor een kwart van de dodelijke woningbranden in ons land. Door meubels te voorzien van brandwerende impregneer kan een brand zich minder snel in huis verspreiden. De keerzijde is dat vlamvertragers in matrassen negatieve effecten kunnen hebben op de gezondheid en het milieu. Uit Amerikaans onderzoek is gebleken dat

brandvertragende stoffen zoals grafiet en arseen zelfs tot ons bloed kunnen doordringen.

Organisaties zoals Greenpeace pleiten daarom voor mens- en milieuvriendelijke alternatieven. In de Verenigde Staten is daarover veel kennis ontwikkeld. Ngo’s zoals People for Clean Beds hebben bijna een dagtaak aan het waarschuwen over de risico’s van chemische stoffen in bedden. Uit verschillende onderzoeken blijkt namelijk dat óók in matrassen zonder vlamvertragers stoffen kunnen zitten met negatieve gezondheidseffecten, zoals benzeen en formaldehyde.

De website Waar Zit Wat In – een initiatief van VeiligheidNL en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) – adviseert dan ook om een nieuw matras in ieder geval 72 uur te luchten voordat je erop gaat slapen. Het luchten kan buiten, of in een goed geventileerde binnenruimte. Eventuele chemische stoffen kunnen dan grotendeels vervliegen.

Een andere optie is om bij de aankoop van een matras te letten op de samenstelling. Naar schatting 95 procent van de Nederlanders slaapt op een matras van synthetische stoffen, zoals latex of polyether. Bij de productie daarvan worden zogenoemde vluchtige organische stoffen verbruikt. Als je daar veel van inademt, kan je last krijgen van hoofdpijn, vermoeidheid en irritatie van neus, keel en ogen.

Goed om te weten: natuurlijke materialen zoals wol en natuurlatex zijn vaak van nature brandwerend – en ook nog eens gifvrij. Allergisch voor wol of latex? Duurzame fabrikanten, zoals Yumeko, Lavital en COCO-MAT, maken ook gebruik van bijvoorbeeld kokosvezel, kameelhaar, vlas, paardenstaartenhaar, zeegras, ganzendons en biokatoen. Een fijn extraatje: deze natuurlijke materialen zijn ademend, zacht en ultracomfortabel. En in veel gevallen letten de leveranciers ook op de milieu-impact van de stoffen, door te kiezen voor biologische productiemethoden.

Schoon en eerlijk beddengoed

Een donzen dekbed, katoenen hoeslaken of linnen dekbedovertrek is voor veel van ons een standaard onderdeel van de slaapkamer. Maar de duurzaamheid van deze producten is geen vanzelfsprekendheid. “Veel Nederlanders slapen onder een donzen dekbed. Een groot deel van dat dons is afkomstig van eenden en ganzen die in China levend geplukt worden”, vertelt Rob van den Dool, oprichter en slaapspecialist van Yumeko, een Nederlands merk voor biologisch en fairtrade bedden- en badgoed. Yumeko ontwikkelde vanuit Nederland een transparante keten voor gecertificeerd zuivere dons. Inmiddels is het initiatief uitgegroeid tot een wereldwijde standaard, de Responsible Down Standard, waarvan allerlei mode- en lifestylemerken gebruik maken. “We weten door de transparante keten precies waar onze dons vandaan komt en dat er geen misstanden plaatsvinden met negatieve gevolgen voor milieu, mens en dier. Dat geldt trouwens ook voor het biologische en fairtrade katoen dat we gebruiken voor dekbedovertrekken, hoeslakens en matrashoezen.”

Yumeko’s uitgangspunt is om in de collecties geen chemicaliën te gebruiken en om zo veel mogelijk te voldoen aan de eisen van keurmerken voor fairtrade en biologische productie. “De traditionele katoenproductie is een van de meest vervuilende industrieën ter wereld. Een kwart van de pesticiden die omgaan in de wereldwijde landbouw is bestemd voor de katoenteelt. Voor een dekbed is een kilo katoen nodig en voor de productie daarvan wordt een kilo chemicaliën verbruikt. Onze biologische katoen is gegarandeerd gifvrij. Daarnaast krijgen de producenten eerlijke lonen.

We werken bovendien met communities in India aan de natuurlijke veredeling van zaden en aan bevordering van vrouwenrechten.”

Yumeko is niet de enige slaapspecialist met hart voor MVO. Ook COCO-MAT onderneemt sociale initiatieven. Sinds 2012 ondersteunt het Nederlandse bedrijf bijvoorbeeld vrouwen met borstkanker door hen een hartvormig kussen te geven. Inmiddels hebben wereldwijd al meer dan zevenduizend vrouwen deze donatie gekregen.

Na eten en kleding komt nu… de slaapkamer

Na het toenemende bewustzijn van verantwoorde voeding en kleding begint langzaamaan ook de aandacht voor de slaapkamer te komen, signaleert Van den Dool. Zelfs een online warenhuis als Wehkamp heeft volop keuze in beddengoed van biologisch katoen. Bij gespecialiseerde webwinkels zoals PureCoverz is biologisch beddengoed van allerlei materialen en merken te vinden. Samen met de duurzame pionier Bo Weevil, dat 25 jaar geleden het allereerste gecertificeerd biologische katoenen t-shirt op de Nederlandse markt bracht, ontwikkelde PureCoverz ook een eigen collectie. Die bevat onder andere jersey hoeslakens met het GOTS-keurmerk, die eerlijk worden gemaakt in Turkije.

Ook Lavital, dat bekend staat om de handgemaakte matrassen en bedden van Hollandse bodem, verkoopt katoenen en jersey beddengoed van biologische makelij. En bij COCO-MAT vind je naast matrassen en bedden ook een collectie handdoeken, badjassen en standlakens van biokatoen. Nog zoiets duurzaams: innovatieve ondernemers zoals de Beddenspecialist werken aan een leasematras.

Van den Dool vindt de groeiende belangstelling voor duurzaamheid in de slaapkamer heel logisch. “Waarom zou je wel nadenken over de herkomst van je voeding en kleding maar niet over iets waar je elke nacht onder ligt? En wat je in de snelle mode van bedrijven als H&M en Zara ziet, speelt ook in de wereld van beddengoed: er liggen producten voor extreem lage prijzen in de winkels, en dat betekent dat er ergens in de productieketen mensen onder geleden hebben. Of dat fabrieken zwaar chemische afvalstoffen dumpen in rivieren, zoals in de Ganges, waar inmiddels geen dieren meer kunnen leven. Slapen onder biologisch en fairtrade beddengoed is beter voor jezelf, voor de mensen die het maken én voor de toekomst van de wereld.”