Ondernemer Ruud Koornstra mag zich sinds 2017 Nationale Energiecommissaris noemen. In politiek Den Haag ontstond veel belangstelling voor het fenomeen. Koornstra heeft immers een uitgesproken visie over bijvoorbeeld het vergroten van het draagvlak voor de energietransitie en het creëren van economische kansen. Zo ontstond het idee om ook lokale energiecommissarissen aan te stellen, die vanuit hun expertise en bevlogenheid het voortouw nemen in de energietransitie in hun eigen gemeente.    

Inmiddels zijn voor de drie noordelijke provincies, Amsterdam en Nijmegen energiecommissarissen aangesteld. 

 

In Amsterdam richten de tientallen energiecommissarissen zich op het enthousiasmeren van bewoners binnen hun eigen wijk én het aanjagen van buurtinitiatieven. In Nijmegen vervullen de energiecommissarissen elk vanuit hun eigen achtergrond een rol in het duurzamer maken van de stad. 

Verduurzaming per woonblok

Een van de Amsterdamse energiecommissarissen is Jacqueline Cramer. Van 2007 tot 2010 was zij minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu. Momenteel werkt ze als hoogleraar duurzame innovatie aan de Universiteit Utrecht en is ze actief in diverse adviesraden. Cramer woont op het herontwikkelde Oosterdokseiland, waar ze de afgelopen jaren aanjager was van diverse duurzame maatregelen. “We zijn als VvE overgegaan op led-verlichting met bewegingssensoren en dit heb ik ook gecommuniceerd naar de andere VvE’s. Sommige hebben het initiatief overgenomen. En we hebben zonnepanelen op ons woonblok laten leggen en ook dit idee probeer ik onder de andere bewoners van Oosterdokseiland te verspreiden.”

Volgens Cramer kan de energiecommissaris een sleutelrol spelen in de wijkgerichte aanpak die Amsterdam uitrolt voor de energietransitie. “Energiecommissarissen kunnen meer dan de gemeenteambtenaar die voor een wijk of buurt is aangesteld. Ze kunnen het contact met bewoners zo organiseren dat mensen vertrouwen hebben in wat er gebeurt.” 

Niet over de hoofden heen

Goed communiceren met burgers en ze betrekken bij alle plannen is van onmisbaar belang, aldus Cramer. “Als je kijkt naar stadswarmte, dan is dat een prima oplossing voor de toekomstige energievoorziening. Maar alles staat of valt met communicatie en het wel of niet weten te creëren van draagvlak.” 

In de regio Amsterdam beheert Nuon twee warmtenetten, die in totaal zo’n 41.000 woningen en bijna 600 bedrijven, instellingen en appartementengebouwen van warmte voorzien. Omgerekend naar aantallen woningen komt dat neer op ruim 86.000 woningequivalenten. 

De gemeente Amsterdam heeft de ambitie om in 2020 ruim 100.000 woningequivalenten op het stadswarmtenet aangesloten te hebben. 

In 2040 zouden dit er 230.000 moeten zijn, wat neerkomt op veertig procent van de bebouwing van de stad. De stadswarmte levert een bijdrage aan de klimaatdoelstellingen van de gemeente, die ernaar streeft dat de totale CO2-uitstoot in 2025 veertig procent lager is dan in 1990 – en in 2040 met maar liefst 75 procent is verminderd.

Cramer is van mening dat mensen meer betrokken moeten worden bij de transitie naar aardgasvrij. “Het gaat er dus om hoe je die transitie naar aardgasvrij samen met wijken organiseert en hoe je als gemeente samen met de wijk de beste mix van oplossingen realiseert. Mensen willen dat er niet over hun hoofden heen wordt beslist, maar samen met hen.”

Wijkinitiatieven combineren

Energiecommissaris Sietse Jager, werkzaam als projectmanager bij woningcorporatie Talis, houdt zich dagelijks bezig met het verduurzamen van nieuwbouw en bestaande bouw. “Als woningcorporatie hebben we concrete doelen. Voor 2019 is dat een gemiddeld energielabel B voor onze woningen. Tegelijkertijd zetten we onze routekaart naar CO2-neutraal in.” 

De gemeente Nijmegen heeft als doel om de stad in 2045 aardgasvrij te maken. Om dat voor elkaar te krijgen, is het leggen van slimme verbindingen van groot belang, zegt Simone Ploumen, technisch manager aardgasvrije wijken bij gemeente Nijmegen. “Als energiecommissarissen hebben we de ambitie uitgesproken om dat wat je van bovenaf kunt regelen, te combineren met wat vanuit de samenleving ontstaat, zoals wijkinitiatieven. Dat gaan we op twee manieren doen: de energiecommissarissen zoeken elkaar op tijdens bestaande events en delen hun inzichten via een vlog op social media. Maar we zijn ook benieuwd naar goede ideeën en voorbeelden van Nijmegenaren, zodat we deze verhalen kunnen delen.”  

Stadswarmte voor een aardgasvrije stad

Zowel in de routekaart naar CO2-neutraal van Talis als in de gemeentelijke warmtevisie speelt stadswarmte een belangrijke rol. Nijmegen beschikt al over een warmtenet van Nuon, waar ruim 6.000 woningen op zijn aangesloten. Een deel daarvan zit in de portefeuille van Talis. Jager: “Ik denk dat meerdere oplossingen nodig zijn om Nederland duurzaam te verwarmen. Warmtenetten zijn er daar één van. We onderzoeken hoe kansrijk het warmtenet is voor bestaande bouw. Dat brengt uitdagingen met zich mee, maar dit is toch waar we naartoe willen en het is belangrijk om ook de voordelen te benadrukken, zoals veiligheid.”

De gemeente verwacht dat in 2045 zo’n 60 procent van de woningen wordt verwarmd met lokale of regionale stadswarmte. 

Volgens Ploumen zijn er de komende jaren diverse kwesties die de aandacht vragen. “Als gemeente willen we dat iedereen meegenomen wordt in de transitie naar aardgasvrij. Wij vinden het dus belangrijk om gebiedsgericht te werken aan oplossingen, waarbij rendabele en minder rendabele aansluitingen in een mandje worden meegenomen.” 

Het huidige Nijmeegse warmtenet zorgt voor een CO2-besparing van ruim 80 procent. 

“Wel zien we graag meerdere duurzame bronnen op het warmtenet aangesloten, zoals geothermie of biomassa”, zegt Ploumen. “Met de inzet van groene warmtebronnen kunnen we zorgen dat de ingrijpende transitie naar een aardgasvrije en duurzame stad daadwerkelijk kan plaatsvinden.”