Verschillende auteurs hebben aangegeven dat op een veld tientallen tot wel honderd ondersoorten kunnen voorkomen. Menigeen zal al blij zijn als zij/hij paardenbloemen niet met leeuwentand of biggenkruid verwart… De paardenbloem behoort tot de familie der samengesteldbloemigen (Composieten) en dat betekent concreet dat er op ieder bloemhoofdje meerdere bloempjes zitten. Tellingen wijzen uit dat dit aantal kan uiteenlopen van 15-400.

Voortplanting

De paardenbloem heeft een sterke overlevingsdrang en is daarom niet van één voortplantingsmethode afhankelijk, maar heeft verschillende manieren van voortplanting:

• Zaadvorming na kruisbestuiving met andere (paarden)bloemen met behulp van insecten
• Zaadvorming na zelfbestuiving
• Zaadvorming zonder bestuiving
• Vorming van nieuwe planten door scheutvorming van ouderplanten
• Mengvormen van zelfbestuiving en kruisbestuiving

Zelfbestuiving leidt tot genetisch identieke nakomelingen, maar aangezien op eenzelfde bloem ook kruisbestuiving kan voorkomen, kan de bloem dus toch andere eigenschappen hebben. Er zijn diverse insectengroepen bekend die voor kruisbestuiving kunnen zorgen, zoals kevers, vliegen, muggen, vliesvleugeligen, en vlinders. Het zou dus logisch zijn dat in modern agrarisch weiland waar mest met residuen van insecticiden wordt toegepast minder insecten zullen zitten met als gevolg minder kruisbestuiving bij paardenbloemen en dus eenvormigere paardenbloemen. Voor zover bekend, heeft nog nooit iemand dit uitgezocht. Dat in vrijwel alle dierlijke mest insecticiden zitten hebben wij al jaren geleden vastgesteld. De zaden wegen zeer licht. Het gewicht kan bij de verschillende ondersoorten variëren van 0,44 tot 0,97 milligram. In een kilo paardenbloemenzaad gaan dus meer dan een miljoen zaden! Door het pluisje wat op het zaadje zit, kunnen de zaden zich bij stevige wind kilometers verspreiden, dus dat maakt deze planten zeer mobiel.

Modern gangbaar grasland

Bij graslandvernieuwing door veeteeltbedrijven wordt in de regel het onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat gebruikt. Dit middel doodt alle planten, dus daarna kan na een oppervlakkige grondbewerking opnieuw gras worden ingezaaid. Na opkomst van het nieuwe gras, zie je niet zelden dat er extreem veel paardenbloemen in het pas gezaaide grasland komen en dat het opkomende gras niet bijster goed groeit. Het ligt voor de hand dat hier de hoge concentratie glyfosaat in de bovenste laag van de grond een rol kan spelen. Het spul is niet zomaar uitgewerkt en het omzettingsproduct AMPA kan zich in de loop der jaren tot heel hoge concentraties ophopen.

Je vraagt je af, of ooit iemand een integrale kostenanalyse heeft gemaakt van de kosten en baten van glyfosaat. Volgens de handleidingen van de agrarische industrie zal dus ongetwijfeld na opkomst van het gras weer gespoten moeten worden met een selectief onkruidgif dat het gras niet schaadt. Een particulier of biologische boer kan het opkomende gras na een aantal weken gewoon maaien of begrazen en dan zullen veel van de eenjarige onkruiden ook snel verdwijnen. In mijn studie (graslandkunde) werd ons nog wijsgemaakt dat alle kruiden in grasland onwenselijk waren en ten kosten gingen van de opbrengst. Tegenwoordig wijzen proeven uit dat inderdaad de droge opbrengst van grasland met paardenbloemen weliswaar iets lager is, maar dat koeien eerder meer melk geven dan minder met een dergelijke vegetatie. Kortom; wij studenten zijn voor de gek gehouden door onderzoekers met oogkleppen. Kruiden zijn rijk aan diverse mineralen en vitaminen, dus kunnen essentieel zijn voor aanvulling in het rantsoen.

Parken

In recent onderzoek hebben wij paardenbloemen in 15 Nederlandse parken onderzocht op diergeneesmiddelen en op landbouwbestrijdingsmiddelen. Beide groepen stoffen vonden we in alle paardenbloemen.

De herkomst van de diergeneesmiddelen hebben we niet onderzocht, maar het staat vrijwel vast dat honden die in parken worden uitgelaten de bron zijn van die gifstoffen. Die worden namelijk behandeld tegen vlooien, teken en luizen. Dat maakt ook die paardenbloemen minder geschikt voor insecten en dus zullen die planten het ook grotendeels van zelfbestuiving moeten hebben.

In de regel zijn ook geen paardenbloemen langs wandelpaden aangevreten door insecten of slakken. Let er maar eens op! De enige plaats waar wij wel slakken vonden die van paardenbloemen vraten was op het biologische melkveebedrijf De Groote Voort in Lunteren (producent van Remeker-kaas). Zie foto hierboven.

Gebruik van paardenbloemen

Niet alleen vee eet graag van paardenbloemen. Ik heb wel eens jam van de bloemen gekregen van een familielid. De wortels werden wel gebruikt om surrogaatkoffie van te maken en er is onderzoek gaande om er rubber uit te gaan winnen. Wat de invloed is van paardenbloemen op de kwaliteit van de melk en melkproducten van vee dat paardenbloemen eet, ben ik nergens tegengekomen. Imkers waarderen de bloemen ook omdat bijen de bloemen graag bezoeken op zoek naar nectar en stuifmeel. Het schijnt wel zo te zijn dat bijen naar evenwicht streven in de samenstelling van hun voedsel en dat bijen van een bepaald volk ook andere bloemen willen bezoeken.

Bronnen: eigen onderzoek en het boekje ‘Paardenbloemen, planten zonder vader’ van A.A. Sterk (KNNV, 1987)