Het is een gezellige drukte bij Mirjam Bemelmans thuis. Hier wordt geleefd, zonder empty desk policy en aan creativiteit geen gebrek. In de woonkamer pronkt redelijk dominant de CNC-machine die zoon Polo – examenjaar VWO – zelf in elkaar heeft geknutseld. Hij wil iets met lucht- en ruimtevaart gaan studeren en die techniekknobbel heeft hij vast ook van zijn vader die een bedrijf heeft als zonnepanelen-specialist.

Plasticman en schaliegas

Aan de wand een collage van vele tientallen plastic wasknijpers, die de vader van Mirjam Bemelmans bijeenbracht vanuit alle hoeken van onze planeet. “Tsja,” zegt ze, “dat is de ironische erfenis van mijn vader. Hij was chemisch technoloog, we noemden hem de plasticman, en nu vecht ik tegen de schaduwkanten van onze enorme plastic consumptie. Mijn vader zei altijd dat ik teveel deed voor de wereld – denk eerst eens aan jezelf en je gezin – maar toen er plannen werden gemaakt voor een proefboring naar schaliegas hier om de hoek, toen belde hij me op en zei: ‘Mirjam, hier moet je je voor inzetten. Ik weet vanuit mijn vak: zoveel chemicaliën onder hoge druk de grond in spuiten, da’s foute boel.’ Kort daarna is hij overleden, maar ik had het gevoel dat hij tijdens de hele schaliegas-affaire bij me was.”
Een affaire was het zeker en ze werd het gezicht van Schaliesgasvrij Nederland, zeven jaar touwtrekken met bestuurders waaraan begin 2018 een eind kwam toen minister Wiebes bekendmaakte dat er niet naar schaliegas geboord zou gaan worden in Nederland. Eerder ijverde Mirjam voor Continue Glucose Monitoring voor diabetici, en was ze voorzitter van Transition Town. Daar zijn de laatste jaren Extinction Rebellion en de BomenBrigadeBoxtel nog bijgekomen, ze is  adviseur klimaatcommunicatie en sinds ruim een jaar fractievoorzitter PvdA-GroenLinks in de gemeenteraad van Boxtel. Er is genoeg om over te praten, maar de reden voor dit gesprek is haar verwondering over het gebruik van de natuur in reclames voor vaak niet-milieuvriendelijke producten of diensten.

“Neem de complete footprint van een product in ogenschouw”

Gedragsverandering

Mirjam Bemelmans: “Ik heb een achtergrond in de marketing, heel commercieel. Het ging altijd over meer, meer mode, meer auto’s, en nu pleit ik voor minder en minder. Ik ben er niet meer zo in thuis, maar gedragsverandering was mijn primaire interesse. Dat is het doel van alle marketing als toegepaste psychologie, je verleiden om een bepaald product te kopen. Al die reclames voor auto’s of verre reizen met beelden van eindeloze groene bossen, azuurblauwe zeeën en kraakheldere rivieren, met ongeschonden, niet door de mens vervuilde vrije natuur, appelleren aan een onderbewust gevoel van verbondenheid.

Het is mogelijk niet eens als greenwashing bedoeld, maar je moet bij alle producten de complete voetafdruk in ogenschouw nemen, de totale effecten op bijvoorbeeld energie en gezondheid. De auto-industrie claimt graag dat ze goed scoren op CO₂-uitstoot, maar hoe zit het dan met arbeidsomstandigheden in de productie, met recycling en het gebruik van materialen? Dat zou bij alle producten vermeld moeten worden zodat de consument weet wat er op alle gebieden aan een product vastzit.”

De reclame speelt handig in op emoties die bij elke aankoop een doorslaggevende rol spelen. “Inderdaad, we willen niet nadenken over het loslaten van onze luxe leefstijl. We kopen impulsief. Maar we moeten wél nadenken, mensen die zich druk maken over het klimaat, die boos of verdrietig zijn, daar komen we verder mee.”

Ecocide

En als je die vragen beziet in de context van ecocide, de grootschalige en langdurige beschadiging of vernietiging van ecosystemen?

“Ecocide is het strafbaar stellen, de volgende stap is het herstelrecht. De veroorzaker moet de schade herstellen en dat bracht me op de vraag waarom een boom of voor mijn part het hele Amazonegebied, niet een factuur kan sturen voor het beeldrecht in reclames. De acteurs in dezelfde reclame krijgen betaald, maar Moeder Natuur vraagt niets en krijgt dus ook niets. Kunnen we daar geen juridische grondslag voor vinden? Het klinkt misschien bizar dat een boom een factuur stuurt, maar er zijn wel meer bizarre dingen in deze tijd, en het laat meteen zien hoe ziek het systeem is geworden. Omdat de klimaatcrisis zo groot is moeten we eigenlijk alles aangrijpen, het verhaal hoeft niet sluitend te zijn, ik wil mensen aan het denken zetten. Uiteindelijk gaat het om respect voor de natuur, om het behoud van de natuur en daarmee ook van de mens.”

Fossielvrije reclame

Hoe is het met de wetgeving? “Die is rondom greenwashing uiterst beperkt. Bedrijven moeten aan hun aandeelhouders op een eerlijke manier kunnen aangeven waarin ze investeren. Dat is het enige. De Reclame Code Commissie kan niet zo heel veel doen, het is allemaal veel te vrijblijvend. Er zou zeker betere wetgeving moeten komen om de impact van producten transparant te maken. ‘Hoe meer u hiervan koopt, hoe meer de aarde naar de knoppen gaat,’ dat is het in een nutshell.” Amsterdam heeft, als eerste stad in Nederland, in mei jl. het voortouw genomen: op de metrostations niet langer reclame voor producten waarvoor fossiele brandstof nodig is, zoals auto’s die rijden op benzine of vliegtickets tegen dumpprijzen. De gemeente sloot hiervoor met reclame-exploitant CS Digital Media een convenant. “Dat is een goede ontwikkeling en fossielvrije reclame moet mainstream worden. Zoals de gezondheidsrisico’s op een pakje sigaretten staan, zoiets kan ook voor de planeet. Ik denk dat we behoefte hebben aan goede richtlijnen, bij voorkeur Europees.”

Werelderfgoed

Met het initiatief van veerhuis.nl om de aarde op de werelderfgoedlijst te zetten en als zodanig te beschermen, kom je ook in die richting.

“Ja, hier worden fundamentele vragen gesteld en het verlangen om anders om te gaan met de Aarde groeit. Is de Aarde een verdienmodel of een dienmodel? Uiteindelijk is het de bedoeling economieën en samenlevingen tot stand te brengen die het klimaat en de ecosystemen beschermen en de mensen verrijken met meer welzijn, gezondheid en geluk, in plaats van met meer geld. Het vastleggen van beeldrecht voor de natuur, met daarbij een regeling voor compensatie, zou een stapje in de goede richting kunnen zijn.”

Uiteindelijk kom je dan bij de economische waarde van de natuur. “Het wordt tijd dat we daar eens goed over nadenken.”